Àrea naturałe protezesta

Inte łe siense anbientałi łe àree naturałi protezeste łe ze de łe àree naturałi, istituie par via de leji spesìfeghe de liveło nasionałe o rejonałi da istitusion pùbleghe o da privai, cofà istitusion de reserca o beneficensa, co ła funsion de preservar l'ecuiłìbrio anbientałe de un determenà liogo, aumentàndoghene o mantegnìndoghene l'intieresa e ła biodiversità.

Parco nasionałe de Yellowston, el pì antigo del mondo

A seconda del liveło de protesion garantio da łe leji de ogni Stato, łe àree naturałi protezeste łe ze divideste inte łe categorie de l'Union Internasionałe par ła Conservasion de ła Natura (IUCN – International Union for the Conservation of Nature), un'organizasion no goernativa che ła zuga na funsion de coordenamento intrà vàrie organizasion in matèria anbientałe. Łe vien soprimeste, se no łe susiste pì łe condision idònee al consevimento de łe so finałità e par modifegasion sertifegae da l'Istituto nasionałe par ła àauna selvàtega, su ła baze de censimenti de łe spece de intarese. ^{[Fonte nesesària]}

Caraterizae da paezaji eterozènei e abitae da vàrie spece de animałi e vejetałi, łe vien destinae al refujo, a ła reprodusion e a ła sosta de ła fauna selvàtega, andove ła sìpia proibia ła càcia – co l'ecesion de motivasion de controło de łe spece de fauna selvàtega in soranùmaro. Sto controło de sełesion, el połe vegner metesto in pràtega doparando ła catura, co che l'Istituto Nasionałe par ła Fàuna Selvàdega (oncó confluio inte l'ISPRA) el verìfeghee ła inefetività dei altre metòdeghe. ^{[Fonte nesesària]}

Lejislasion

Itàlia

La clasifegasion de le aree naturałi protezeste la ze stata definida da la leje 394/91, che la ga instituo ła Lista Ufisałe de łe Àree Naturałi Protezeste - adeguà col 5° Ajornamento de ła Lista Ufisałe de łe Àree Naturałi Protezeste (Delìbara de ła Confarensa Stato Rejon del 24-7-2003, publicada inte el suplemento ordenàrio n. 144 de ła Gazzetta Ufficiale della Repubblica Italiana n. 205 del 4-9-2003).
La institusion dei parchi marini la ze regolada da la Leje 979/82 "per la defeza del mare" e da la Leje cuadro sui parchi.

Clasifegasion

Itàlia

Parchi nasionali

I ze costituidi da aree terestri, marine, fluviałi, o de lago che le gàpie inte un o pi ecosistemi integri o alteradi in part da interventi del on, una o pi formasion fìzeghe, zeolòzeghe, zeomorfolòzeghe, biolòzeghe, de intarese nasionałe o internasionałe par valor naturalisteghi, sientifeghi, culturai, esteteghi, educativi e ricreativi tałi da zustificar al intervento del Stato par la so conservasion.

Parchi rejonai

I ze costituidi da aree terestri, fluviałi, le lago e eventualmente da toco de mar arente la costa, de valor anbiental e naturalistego, che i costituise, inte el anbito de una o pi rejon vesine, an sistema omozeneo, individuà dai aseti naturalisteghi dei posti, dai valor paezajìsteghi e artisteghi e da le tradision culturai de le popolasion del posto.

Riserve naturałi

Le ze costituide da aree terestri, fluviałi, de lago o de mar che le gàpie inte una o pi specie inportanti dal punto de vista naturalistego de la flora e de la fauna, o che isteso le prezentee un o pì ecosistemi inportanti par la diversità biolozega o par la conservasion de le risorse zeneteghe.

Zone ùmide

Le ze costituide da pałù, fosi e pose, torbiere o posti co àcue naturałi o artifisałi, conprendendo anca àree de àcua de mar fonde manco de 6 m (co ghe n'è basa marea) che, par le so carateristeghe, le połe èsare considerade de inportansa internasionałe drio dei sensi de la Convension de Ramsar.

Aree marine protezeste

Le ze costituide da toco de mar, costieri e no, te i cuai le atività del omo le ze del tut o in part limitade. la tipolozia de ste aree la canbia in baze ai vincoi de protesion.

Altre aree protezeste

Le ze aree che no le entra inte le clasifegasion soracitada. Par ezenpio: Aree naturałi protezeste Rejonai, monumenti naturałi, parchi suburbani, parchi provinciałi, òazi de le asociasion anbientaliste (WWF, Pro Natura, LIPU, ecc). Le pol èsare a zestion publega o privata, co ati contratuai come concesion o ecuivalenti.

Bibliografia

AA.VV., Parchi e aree protette in Italia, Touring Club Italiano, 2003
Baldini U., Quadro sinottico della pianificazione delle aree protette nell’ambito del progetto APE, Roma, 2000
Daclon C.M., La pułìtega par le aree protette, Maggioli, 1990
Daclon C.M., I parchi nazionali, Maggioli, 1995
Di Plinio G., Diritto pubblico dell'ambiente e aree naturali protette, Torino, Utet, 1994
Gambino R., La pianificazione delle aree protette in Italia e in Europa, Torino, 1992
Piva G., I parchi inte el terzo millennio, Alberto Perdisa Editore, 2006

Varda anca

Ecoturismo

Notasion

Altri projeti

Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so reserva naturałe

Linganbi foresti

Parco naturale, in Ençiclopedia Italiana, VII Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2007.
(IT, DE, FR) Àrea naturałe protezestahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
(EN) nature reserveEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.

Controło de autorità	LCCN (EN) sh85090196 · BNF (FR) cb11935584x (data)