Costitusion

Al dì d'anco ła Costitusion (pron. "costituzhion, costituzion, costitusion") ła xe ła leje fondamentałe de un Stato: in serti Stati defati, come ła Germania o el Vatican, se dopra propio el termine Leje Fondamentałe al posto de Costitusion come che ła se ciama in Itàlia co ła Costitusion Itałiana.

Uxo vecio e orìxene

Ła paroła ła vien dal łatin constitutio che ła se riferìa senplisemente a na łeje de inportansa particołar, tipo quełe fate da l' Inperador e nò a ła baxe giurìdica del Stato. Ancor deso inte el dirito canònico se dòpara el nome costitussion par riferirse a na desixion particołar ciapà dal Papa come par exenpio ła costitusion apostòłica che ła règoła l'ełesion del Papa e el funsionaménto de ła Ceza durante ła Sede vacante.

Uxo nóvo

Tecnicamente ła costitusion ła vien clasificà come fónte primaria de dirito, che vol dir che ła xe pi inportante de tute łe altre leje e che ste qua łe ga da rispetarla senò no łe ga miga vałor.

Łe Costitusion moderne łe ga quaxi tute na prima parte onde che se stabiłise i diriti e i doveri dei sitadini e andove che se definise i vałuri morałi e sociałi fondamentałi che da ga guidar el Stato. Drio vien na parte organixativa che descrive ła strutura statałe (p.ex.: unitaria o federałe) e ła fórma e goerno (p.ex: repùblica o monarchìa) insieme coi poteri dei vari òrgani e eventualmente co łe leje eletorałi e de referèndum.

I Stati sensa Costitusion i vien ciamài asołutisti o ditatoriałi, drio el tipo de cao de stato che ghe xe: łe ditature łe ga un cao che se ga inposto co ła forsa miłitar o co un cólpo de stato mentre łe monarchìe asołute de sòłito łe ga un Re che el tramanda i poteri al fiol nando drio ła dinastìa.

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so costitusion
• el detien schemi gràfeghi so