Crize de l'Iran del 1953


La crize de l'Iran del 19 de agosto del 1953[1] ła ze stada na oparasion cuerta da segreto, volzesta a far un colpo de stato auspicià e promovesto dai Stati Unii de l'Amèrica[2][3][4], traverso de ła CIA, e dal Regno Unio, traverso de l'MI6, par rovesar el rezime democràtego a l'època goernà dal primo ministro iranian Mohammad Mossadeq, el cuało el gaveva democrategamente vinsesto łe ełesion e che el ghea da poco nasionałizà l'indùstria petrolìfara. Sta oparasion ła zera sta popolarmente denomenada Oparasion Ajax[5], ufisalmente TP-AJAX par i statunitensi e Oparasion Boot[6][7][8][9] par i britàneghi.

Infobox de Conflito Crize de l'Iran del 1953
Crisi di Abadan (it) Traduzi, Guera Freda e ingerenze degli Stati Uniti in politica estera (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata

Cànbia el vałor in Wikidata
Tipocolpo de stato Cànbia el vałor in Wikidata
LiogoTehran Cànbia el vałor in Wikidata
StatoIran Cànbia el vałor in Wikidata
Schieraminti
Sostegnitori de Mossadeq
Fronte nasionałe
Sostegnitori de Mohammad Reza Pahlavi
CIA CIA
Regno Unio MI6
Comandanti

Se el Regno Unio el pontava a rinforsar el poder personałe de Mohammad Reza Pahlavi par recuperar el controło sui reditisi jasimenti petrolìfari iraniani, i Stati Uniti i temea che la crize econòmega e pułìtega de l'Iran ła podese vèrzar ła porta a ła penetrasion soviètega inte el Mèdio Oriente inte el mezo de ła Guera de Corea.

Càuza canbia

Inte el 1951, Mossadeq el zera el presidente del comità petrołìfaro iranian e el godeva de un grando sostegno popołare. El scià de l'Iran in cheła època el zera Mohamad Reza Pahlavi. El parlamento iranian el ghea aprovà na leje par nasionałizare ła Anglo-Iranian Oil Company, che ani dopo saria devegnesta ła British Petroleum (BP).

Mossadeq el devien el primo ministro del paeze da l'apriłe del 1951.

El Regno Unio el ze sta el primo istigador del colpo de stato e el ghea convinsesto anca ła CIA a partesipar.[10] El colpo de stato el ze sta pianìfegà da Monty Woodhouse[11] e guidà dal zenerałe Fazlollah Zahedi, che de sevente el ze sta mandà in bando.[12]

Avegnimenti pòsteri canbia

Mossadeq el ze stato sostituio da Fazlollah Zahedi e in Iran el ze stada istituia na ditatura miłitare.[13] El scià el ze sta de consevensa costrenzesto a reintegrar Mossadeq cofà primo ministro. L'opinion pùblega iraniana ła zera contro el scià e do dezeni dopo, inte el 1979, sti dezórdeni i ga portà al bando del scià e a ła revołusion islàmega de Ayatollah Khomeini.

Notasion canbia

  1. Olmo Gölz, The Dangerous Classes and the 1953 Coup in Iran: On the Decline of lutigari Masculinities, in Crime, Poverty and Survival in the Middle East and North Africa: The 'Dangerous Classes' since 1800, I.B. Tauris, 2019, pp. 177–190, DOI:10.5040/9781838605902.ch-011.
  2. Wolfgang K. Kressin, Prime Minister Mossaddegh and Ayatullah Kashani From Unity to Enmity: As Viewed from the American Embassy in Tehran, June 1950 – August 1953 (PDF), University of Texas at Austin, May 1991.
  3. Abbas Milani, Eminent Persians, Syracuse University Press, 2008.
  4. Abbas Milani, The Shah, 2011.
  5. Robert Fisk, Unintended Consequenses and Unlearned Lessons, a cura di The Independent, The Independent, 2 setembre 2003. entrada l'8 de setenbre 2008.
  6. CLANDESTINE SERVICE HISTORY: OVERTHROW OF PREMIER MOSSADEQ OF IRAN, Mar. 1954: p iii.
  7. Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization, I.B.Tauris, 2007, pp. 775 of 1082.
  8. Malcolm Bryne, CIA Admits It Was Behind Iran's Coup, in Foreign Policy, 18 August 2013.
  9. The CIA's history of the 1953 coup in Iran is made up of the following documents: a historian's note, a summary introduction, a lengthy narrative account written by Dr. Donald N. Wilber, and, as appendices, five planning documents he attached. Published 18 June 2000 by The New York Times
  10. [Da formatar] http://www.moreorless.au.com/heroes/mossadegh.html Archivià l'11 de otobre 2007 in Internet Archive.
  11. Robert Fisk, Unintended Consequenses and Unlearned Lessons, a cura di The Independent, The Independent, 2 setembre 2003. entrada l'8 de setenbre 2008.
  12. "History of Iran: Oil Nationalization". Iran Chamber Society, date unknown.
  13. The Tribune (curà da), When UK neutrality has positive advantage, The Tribune, 08-03-2009. entrada il 09-03-2009. (ligo ronpesto dispunìbiłe in Internet Archive; védarse el istòrego, la prima version e ła ùltema).


Altri projeti canbia


Linganbi foresti canbia





Controło de autoritàLCCN (ENsh2003009385
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Crize_de_l%27Iran_del_1953&oldid=1147719"