Das Lied der Deutschen

	Das Lied der Deutschen
	Facsimile de un manoscrito de l'ino.
Stato	Republega de Weimar e Xermania naxista
Tonałità	Mi bemołe maxor
Data publegasion	5 de otobre 1841
Testo	Franz Joseph Haydn; August Heinrich Hoffmann von Fallersleben
Mùxica	Joseph Haydn; Ino nasionałe

Das Lied der Deutschen (in todesco: El canto dei todeschi), o Deutschlandlied, o, più de raro, Deutschland, Deutschland über alles, ła xe na conpoxision muxegałe del 1797 de Franz Joseph Haydn, come ino inperiałe (Kaiserhymne) par l'inperador del Sacro Roman Inpero Francesco II d'Asburgo, un titoło, che ghe xera stà cavà da Napolión e canbià in "Inperador d'Austria".

El testo xe stà drìoman scrivesto inte el 1841 da August Hoffmann von Fallersleben (a cauxa de łe continue pretexe de ła Fransa so ła Renania, che ga portà inte el 1840 a ła crixe del Reno) durante na vacansa inte l'ìxołoto de Helgoland.

Von Fallersleben riferise Das Lied der Deutschen a ła tanto spaxemada unifegasion todesca, siendo ben consapevołe, che soło che na Xermania unìa sarìa stà in grao de poner fenimento a ła połitega espansionistega de ła Fransa de l'epoca. Infati ła canson l'è devegnesta par łongo tenpo l'ino del movimento todesco par l'unifegasion.

In Austria ła mùxega musica de Haydn ła xe stà conpagnà dal testo Österreichische Volkshymne (Ino popołar striaco) e el scominsiava co: Gott erhalte Franz den Kaiser, unsern guten Kaiser Franz. (Dio conserva l'inperador Francesco, el nostro bon inperador Francesco). Fin al 1918 ła mełodia xe stà cusì l'ino ufisiałe de l'Inpero austro-ungarego.

Co'l cròło de l'inpero striaco das Lied der Deutschen xe stà seliesta cofà ino nasionałe da ła Republega de Weimar. Hitler inveçe ga seliesto solchè ła prima strofa come ino (seguìa da ła canson naxista Horst-Wessel-Lied), stravolxendo par intièro el senso de łe parołe otosentesche del Lied der Deutschen.

Come segno de rotura co sta ùltema faxe drìoman a ła Segonda guera mondiałe, dal 1952 l'ino nasionałe de ła Republega Federałe de Xermania xe devegnesto ła tersa strofa (Einigkeit un Recht und Freiheit, o sia "Unidà, giustisia e łibartà").

Orixeni e contesto storego

Tre xe i ini del Deutsches Reich. El Kaiserlied, canto dinastego so ła mełodia de l'ino britànego, versi del poeta Harries. No'l xe un omagio clàsego del popoło al prinsipe: serve par łe ponpe ufisiałi. L'ino popołar de ła Xermania xe inveçe ła Wacht am Rhein, Sentinèła sol Reno, rexo çełebre, drìoman a łe pretexe espansionisteghe de ła Fransa, che ga portà a łe c.d. "crixe del Reno inte el 1840. El terzo ino, "Deutschland, Deutschland über alles, no xe ch'el famoxo ino de Haydn, par el cuało el poeta von Fallersleben gaveva scrivesto inte el 1841 dei versi pien de sentimento nasionałe. El muxicista striaco ga fenìo sta mełodia inte el 1797 par l'inperador Francesco II so versi del poeta Haschka e'l xe restà ino ufisiałe striaco (Kaiserhymne) Gino Visonà.

Inte el 1841 ła Xermania ła jera oncora dividesta in un mucio de stati, segondo i confini stabiłìi dal Congreso de Viena: l'unidà ła jera ben łonxi a vegnir. On primo tentadivo de riunifegasion sarìa fałìo inte el 1848 e l'obietivo xe stà ciapà soło inte el 1871 ad ópara de Bismarck. Par cuesto ła Xermania ga visùo in chełi deseni un fermento culturałe anałogo a cueło del Risorximento itałian. Sto cuà el xe vero signifegado del çełebre e de frecuente straintendesto incipit del 'ino, Deutschland über alles: l'unidà de ła patria gavea da èsar el primo e pì inportante pensier de paromo. Fallersleben, pien de fervor patriotego, ga conponesto el testo in tre strofe e, non siando muxicista, ło ga adatà so ła mùxega de l'Ino inperiałe striaco de Haydn. E cusì el brano, ino in Austria, se ga diramà in Xermania come canto patriotego. Ła Confederasion xermanega prima e l'Inpero todesco drìoman gavea el so ino, conpagno a cueło del Regno Unìo. Dopo ła prima guera mondiałe e ła rełativa sconfita, inte el 1922 ła nova Republega todesca ga deçidesto de canbiar ino, tanto pì che in chel periodo, ad opera del cancelier Renner, l'Austria gavea renonsià a ła mełodia de Haydn, e cusì el canto patriotego de Fallersleben xe devegensto ino todesco. Inte el 1929 l'Austria ga riadotà l'ino e ghe xe stà cusì guałivésa muxegałe so do testi desconpagni. Co l'anesion da parte de ła Xermania naxista del teritorio striaco inte el 1938 (avegnimento conosùo come Anschluss), Hitler ga faxesto sì che l'ino todesco (solchè ła prima strofa) el deventase tałe anca par ła desconparìa Austria.

A cauxa del naxismo, che ga adotà na interpretasion a pròpio vantagio de łe prime parołe del testo (Deutschland über alles, über alles in der Welt, "Ła Xermania sora a tuto, sora a tuto inte el mondo"), drìoman l'ino xe deventà sìnboło de opresion par tanti popołi europei. Drìo ła segonda guera mondiałe i Ałeai ghe n'a proibìo l'uxo, mentre ła rixorxesta Austria se ga orientà verso un novo ino. Intanto, inte el 1949, inte ła xona de ocupasio sovietega ga nasesto ła Republica Democratega Todesca (DDR) che ga adotà l'inn Auferstanden aus Ruinen ("Rixorxesti da łe rovine") del conpoxidor Hanns Eisler (1898-1962) co testo del ministro Johannes Becker. Ałora i Stati Unii d'America ga aconsentìo a ła creasion de ła Republega Federałe de Xermania (BRD); par cuesta se ga adotà el novo ino Land des Glaubens del conpoxidor Hermann Reutter (1905-1984), che parò no xe piaxesto ai todeschi. Perciò, dopo sołi do ani, inte el 1952 se ga deçidesto de repristinar ła mùxega de Haydn co l'utiłixo de ła soła tersa stansa de l'ino, che çita i vałori condividesti dai stadi democrateghi (Einigkeit und Recht und Freiheit, "Unidà, giustisia e łibartà") par no crear małintexi, evitando sora-de-tuto, inte ła prima strofa, ła çitasion dei confini (da ła Mosa fin a ła Memel, da l'Àdexe fin al Picoło Belt) che che i se cata tuti (eçeto el mar Baltego) al de fora de l'atuałe teritorio todesco, ma che a l'epoca de ła conpoxision dełimitava efetivamente i teritori todeschi.

Cronołoxìa

L'ino el xe sità in ben ùndexe conpoxision de mùxega clàsega.

Testo

Deutschland, Deutschland über alles,
über alles in der Welt,
wenn es stets zum Schutz und Trutze
brüderlich zusammenhält.
Von der Maas bis an die Memel,
von der Etsch bis an den Belt:
Deutschland, Deutschland über alles,
über alles in der Welt.

Deutsche Frauen, deutsche Treue,
deutscher Wein und deutscher Sang
sollen in der Welt behalten
ihren alten schönen Klang.
Uns zu edler Tat begeistern
unser ganzes Leben lang
Deutsche Frauen, deutsche Treue,
deutscher Wein und deutscher Sang.

Einigkeit und Recht und Freiheit
für das deutsche Vaterland!
Danach lasst uns alle streben,
brüderlich mit Herz und Hand!
Einigkeit und Recht und Freiheit
sind des Glückes Unterpfand.
Blüh im Glanze dieses Glückes,
blühe deutsches Vaterland.

Tradusion

Xermania, Xermania, al de sora de tuto
al de sora de tuto inte el mondo,
purché par protesion e defexa
se riunisa fradernamente.
Da ła Mosa fin a ła Memel
da l'Àdexe fin al Belt:
Xermania, Xermania, al de sora de tuto
al de sora de tuto el mondo.

Done todesche, fedeltà todesca,
vin todesco e canto todesco,
ga da mantegnir inte el mondo
el so antigo, bel son.
Che i ne ispire a nobiłe asion
łongo tuta ła nostra vita
Done todesche, fedeltà todesca,
vin todesco e canto todesco.

Unidà, justisia e łibartà
par ła patria todesca!
Aspiremo ànemo a cuesto,
fradernamente col cuor e co ła man!
Unidà, justisia e łibartà
xe ła garansia de ła fełiçità.
Fiorisi inte el fulgor de sta xogia,
fiorisi, patria todesca!