Estelada

Na estelada ("stełà"), conosua anca come estrelada, l' ze na senyera co na steła adotà come bandiera de bataia da qualche movimento indipendentista catałan.

Storia canbia

 
Ła bandiera estełada blu (in catałan estelada blava). L' ze ła prima e la se cata xa in publicasion del 1918.

El terzo articoło de ła Costiusión provixoria de ła Republica catałana, scrito e aprovà in tel 1928 a Cuba da l' “Assemblea Constituent” (Asenblea Costituente) del separatixmo catałan, l' aferma esplicitamente che ła bandiera ofisiałe de ła Republica catałana la consiste in quatro bare rose su canpo giało, sovraposte da un triangoło blu e na steła bianca a sinque ponte.

El fato d' averghe na steła inte ła bandiera de bataia el deriva da i primi tenpi del nasionalixmo. Ła steła singoła la raprexenta łibertà nasionałe e indipendensa. A darghe un ocio a łe bandiere de Stati indipendenti e de teritori sensa Stato, se pol notarghene la prexensa in molte de queste. Tra tuti sti Stati indipendenti, el più vecio l' ze Cuba, che l'è stà cołonia spagnoła fin al 1898. Ła łota de Cuba par l'indipendensa l' era stà seguia co atensión dai catałanisti del dixnoveximo secoło. Quindi no ghè da maraveiarse che i sinbołi dei i ribei cubani i gavese influensa tra i separatisti che scomisiava a conparir inte i grupi catałanisti. Na olta che ła guera de indipendensa l' ze finia a Cuba, ze stà creà, in tel 1906, el “Centre Catalanista de Santiago de Cuba”, ndo se podea xa vedar ła primitiva bandiera “estelada” catałana: in mexo a ła “senyera” ghera na steła bianca co sinque ponte.

Ła prima steła nota in Catałogna co un ciaro intento nasionałista l'è de na data anterior al 1904, e la ga a che vedar co ła “Unió Catalanista” (Unión Catałanista). L'è un francoboło che comemora el proceso de poseso del “Pi de les Tres Branques” (Pino dai Tri Rami) da parte de ła Unión Catałanista.

In seguito, in tel 1906, na steła l'apare inte ła testata de ła rivista Fora Grillons!, reałixà a Santiago de Cuba dai exiliè catałani (na publicasión che rivendicava xa ciaramente l' indipendensa de ła Catałogna).

Inte i ani Vinti, a ła fin de ła prima guera mondiałe, l'Europa la vede na ondà de creasión de stati nasión, jutè dal presidente americano Woodrow Wilson. Ła połitica de ła Società de łe Nasioni la ga permeso a tante nasion de vedar ła so oportunità storica de łiberarse, e cosita i' ga fato ła Cecoxlovachia, Finlandia, Estonia, Łetonia, Łituania e Armenia durante el 1918; altre nasion come l' Ucraina, Biełorusia e Zorzania iera stè dichiarè indipendenti ma imediatamente ocupè dai sovietici.

In tute ste nasion che ga na speransa de łibertà, grupi de presión scominsia a mobilitarse inte łe sfere internasionałi. Inte el caxo catałan, el Comitè Pro-Catalunya l' era uno dei più ativi. L' ze stà in sta cicostansa che s' ga sentio ła necesità de un sinboło bon de raprexentar łe aspirasion catałane e che quindi apare ła steła.

L' ze da ałora che se scominsia a sentir parlar de ła bandiera “estelada”. El so modeło l’ è, probabilmente, de Vicenç Albert Ballester, ndoe el triangolo blu el raprexenta el cielo blu de l’ umanità e al so centro la steła bianca la sinbolixa ła łibertà.

Ła prima foto ndoe ła bandiera la apare in na publicasión la data 1918. L’ ze el boletín "L’intransigent" ndoe na foto la riproduxe un grupo de xoini americani e separatisti catałani drio a tegner tute e do łe bandiere.

In tel 1918 ghè in circolasión u francoboło sensa vałor postałe dedicà a ła futura Società de łe Nasioni, ndoe ghè anca na “estelada”.

Ghè vari tipi de “estelada”. Una l’ ze inte l’ ultimo numaro de “La Tralla” (na rivista de separatisti radicałi publicà a partir dai ani Vinti), prima del coup d'etat de Miguel Primo de Rivera. L’ altra l’ ze in un documento publicà dal Comitè Pro-Catalunya scrita in catałan e arabo, par sałudar e incorajar uno dei leader marochini che s’ avea rivoltà contro ła Spagna.

A Cuba, apare par la prima olta ła testata de ła rivista “La Nova Catalunya” (1920).

Ła bandiera “estelada” la continua a aparir in altre publicasion separatiste catałane.

Francesc Macià l’ era in poseso de ła “Estelada” durante ła falia invaxión de Prats de Molló in tel 1926. L’ apare tra i vołontari catałani in prexón e quando i vien portè a Parigi par esar mesi soto proceso. Ghè anca altre foto dei vołontari co la “estelada” in tanti altri posti difarenti.

In tel 1928, co ła presidensa de Francesc Macià de l’ Asenblea Costituente del separatixmo catałan, ła “estelada” l ‘ ze de novo prexente e i separatisti catałani i le fa sua.

 
Estelada rosa

Durante sto periodo se difonde na nova abitudine oncora prexente al dì d’ ancó. Ogni olta che un nasionałista catałano de na certa inportansa el more, i so conpagni i cuerxe co un tesuto nero ła parte de ła “estelada” co łe quatro bare, łasando ła steła vixìbiłe a indicar che łori i continuerà a seguir i stesi ideałi.

Più tardi, in tel periodo dal 1931 al 1936, ła “estelada” l’ apare de novo numeroxe olte. In qualche caxo la ga soło do cołori dovuo a ła carensa de schei, ma ła tradisionałe “estelada” co el triangoło blu e ła steła bianca l’ ze mantegnua.

Dopo che ła ditatura de Franco la riva al poter, vien formà el Front Nacional de Catalunya, o FNC, che l’ uxava ła bandiera catałana e ła “estelada”, in risposta al novo regime nasionałista spagnoło.

Inte i ani Sesanta, da na spacatura inte ła sesión universitaria del FNC, nase el Partit Socialista d’Alliberament Nacional dels Països Catalans, (PSAN). Sto qua, inte el dexiderio de evidensiare łe so idee sociałiste e marxiste, el decide de canbiar el cołor de ła steła a roso. L’ ze coxì che, a partir dal 1969, ai incontri del PSAN scominsia a aparir na nova versión de ła estelada.

A metà dei ani Sesanta, el steso PSAN el vede realixarse na spacatura al so interno che la porta a ła creasión de un novo movimento, el Moviment d’Unificació Marxista, che el scominsia a uxar ła steła rosa rento a un triangoło bianco, mentre el PSAN el conserva ła steła rosa rento a un triangoło giało.

Ła unificasión de łe do version de ła bandiera la avien soło quando entranbi el Movimento de Unificasión Marxista e ‘l Bloc d’Esquerra d’Alliberament Nacional (BEAN) i abandona el canpo. Da ałora, ła bandiera co ła steła rosa e ‘l triangoło giało l’ ze el sinboło dei separatisti sociałisti e comunisti.

Atualmente, tuti e do i tipi de bandiera estelada (queła clasica e ła rosa) i’ ze uxe al steso tenpo.

Ła orientasión de ła steła no l' ze mia fisa e gnanca łe so proporsioni, anca se in genere iè 2:3.

Senyera nasionałista vałensiana canbia

   

Ła senyera nasionałista vałensiana, anca conosua senplicemente come estrelada, l’ ze na bandiera de Vałensia che s’ ga evoluo da ła bandiera de ła çità de Vałensiabaxà su ła vecia estełada catałana.

Ła versión co ła steła bianca l’ ze uxà da i grupi nasionałisti vałensiani fin da l’ inìsio del vinteximo secoło. Alcuni de sti grupi i podarea parfin esar de ideołogia ”blaver”, specialmente quei co poxision più pro-sovrano.

El più vecio documento conservà co una steła rosa l’è un poster de guera de ła sinistra vałensiana.

Altre estelades canbia

   
Aragon Galiza

Grupi minoritari i ga sercà de difondar altri tipi de bandiere estelades co altri cołori, ma sensa exito.

Da ła so creasión, ze stà adotà difarenti estelades o estrelades da movimenti indipendentisti in Spagna e Francia, come l’ aragonexe, galisiana (ciamà estreleira), ocitana, asturiana (ciamà asturina) e andaluxa.

Ligamenti de fora canbia


(CA)


Varda anca canbia

Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/w/index.php?title=Estelada&oldid=1107582"