Sołusion

In chìmega na sołusion ła xe un sistema omogèneo che el no pol èser miga deconposto par mexo de mètodi de separasion fìxisi. Na sołusion ła se desferénsia da na despersion qualsevogia perché el sołudo el xe desperso inte el solvénte a liveło de sìngołe mołècołe o ioni, ognun de ei sircondà da mołècołe de solvénte. Se parla più precixamente de solvatasion par quanto revarda mołècołe co ligami iònisi e ionixasion par ligami covałénti. Có, inte na sołusion, un sołudo el xe prexente co àtomi, ióni o mołècołe de dimension particolarmente restréte (soto a 1 nm), invixìbiłi anca col giuto del microscopio, se parla de sołusion vèra. Sedenò, co łe dimension de łe partexełe del sołudo łe rexulta conpréxe infrà 1 e 1000 nm, se parla de sołusion falsa, o despersion cołoidal.

Sołusion sałina preparada a partir da aqua e cloruro de sodio (ła sal da cuxina).

Par quanto revarda łe sołusion, se ciamar sołudo (o faxe despersa) ła sostansa (o łe sostanse) in quantità menor e solvénte (o faxe desperdénte o faxe continua) ła sostansa in quantità maxor. Co łe sostanse łe xe in desferénti stati de agregasion (inte łe condision anbientałi sielte) se definise solvénte ła sostansa che ła mantien el só stato de agregasion.

Inte el caxo de conposti iònisi, el mecanismo de ła disołusion el xe sto qua: łe mołècołe połari del solvénte łe vien datorno i cristałi del sal, e łe se pol anca difónder drénto del retìcoło cristałin; in sta maniera qua łe vien indebołìe łe forse de atrasion infrà i ióni de carga oposta che i costituise el cristało, i cuałi adónca i se trasferirà inte el solvénte soto fórma de ióni solvatadi.

Inte el caxo de sołudi połari, el fenòmeno de ła disołusion el se verìfega par atrasion resìproca infrà łe carghe oposte dei dipołi de łe mołècołe de sołudo e solvénte.

Miga tute łe sostanse se pol smisiar par otegnir na sołusion. N'exenpio ciaro xe el sistema aqua-ogio, che se destingue in dó faxe desferénte. El motivo xe che l'aqua ła ga na mołècoła połar, co na parte cargada poxitivamente e st'altra negativamente, méntre l'ogio xe apołar e łe só mołècołe no łe ga desomogeneità de carga. Ła règoła fondamental xe queła del "sìmiłe el desfa el sìmiłe": l'aqua ła sarà un bon solvénte par conposti połari e iònisi, méntre benzene e ètere par quéłi apołari.

Sołubiłità e saturasion

Ła quantità màsima de sołuto che ła pol desfarse inte un dà solvénte se ciama sołubiłità e ła se deve a ła strutura chìmega dei dó conposti e de ła tenperadura.

Curve de sołubiłità par sistemi a sołubiłità dreta e inversa.

Ła maxor parte dei conposti lìquidi e sòłidi ła ga na sołubiłità proporsional a ła tenperadura (se dixe che el sistema solvénte-sołudo el xe a sołubiłità dreta); łe solubiłità dei gas łe ga invése in gènere na tendénsa contraria (in sto caxo qua se dixe che el sistema solvénte-sołudo el xe a sołubiłità inversa).

I vałóri de łe sołubiłità de łe sostanse inte i desferénti solvénti i xe costanti e cognosùi.

Na sołusion ła xe dita sàtura co ła contien ła màsima quantità de sołudo che el solvénte el xe bon de desfar a quéła tenperadura; xontando a na sołusion sàtura ancóra sołudo, sto qua no'l se desfa, ma'l se separa da ła sołusion, presipitando (se'l xe un sòłido), formando na nóva faxe (se'l xe un lìquido) o bułegando (se'l xe un gas).

Na sołusion ła xe dita insàtura co ła contien na quantità de sołudo soto quéła màsima che el solvénte el xe bon de desfar a quéła tenperadura; xontando altro sołudo, sto qua el se desfarà inte ła sołusion.

In condision particołari, xe posìbile otegnir sołusion sorasàture, overosia sołusion che łe contien più sołudo de quanto che el solvénte el sia normalmente bon de desfar a quéła tenperadura; sìmiłi sołusion łe xe sistemi instàbiłi che co perturbasion mecàneghe (agitasion, sgorlada, xonta de corpi foresti) i lìbara queło che ghe xe de massa de sołudo trasformàndose in sołuzioni sàture. Ła xónta de póchi cristałi de sołudo a na sołusion sorasàtura par cauxarghe ła separasion del sołudo ła xe dita sémena, e ła xe par exenpio sfrutada inte el proceso industrial de cristałixasion.

Tenperadura e całor

Ła sołubiłità de na determinada sostansa ła depende da ła tenperadura. Ghe xe infati łe sołusion endotèrmiche e łe sołusion exotèrmiche. Łe sołusion endotèrmiche łe xe quéłe inte łe cuałi vien trasferida energia (soto fórma de całor) dal'anbiénte verso el sistema, overia se verìfega n'asorbimento de całor: se sénte el contenidor de ła sołusion (tipo un bècher) particołarmente frédo. Dónca, in sto caxo qua, ła sołubiłità ła crése proporsionalmente a ła tenperadura.

Na sołusion endotèrmica ła pol èser descrita come:

sołudo + solvénte + całore → sołusion

Łe sołusion exotèrmiche, invése, łe xe quéłe che łe dà via energia al'anbiénte fóra. Dónca, in sto secóndo caxo qua, ła sołubiłità ła desminuise co ła crésita de ła tenperadura.

Na sołusion exotèrmica ła pol èser descrita come:

sołudo + solvénte → sołusion + całor

Concentrasion

Ła mexura de ła quantità de sołudo respeto a ła quantità de solvénte ła xe dita concentrasion e ła vien mexurada sia traverso unità fìxiche che traverso unità chìmeghe, e in particołare:

• persentual in masa (o persentual in pexo): quantità de sołudo in grami par 100 g de sołusion;
• persentual in vołume: quantità de sołudo in mL par 100 mL de sołusion;
• persentual mista: quantità in grami de sołudo par 100 mL de sołusion;
• molarità (endegada co M): mołi de sołudo par litro di sołusion;
• molalità (endegada co m): mołi de sołudo par 1000 g de solvénte;
• normalità (endegada co N): equivałénti de sołudo par litro de sołusion;
• frasion mołar (endegada co X): raporto infrà łe mołi de sołudo e'l total de łe mołi de ła sołusion.

Propietà cołigative

Łe propietà cołigative łe xe propietà che łe revarda tute łe sołusion e łe depende da quanto, e no cuało, sołudo ghe xe drénto. Łe val co sołudo no vołàtiłe. Più sołudo se xónta, maxóri łe sarà łe conseguénse de łe propietà stése. Łe xe quatro:

1. Basaménto de ła tension de vapor: inte łe sołusion, respeto al solvénte puro, ła tension de vapor, overosia ła presion fata da łe mołècołe che łe xe drio vaporixarse, ła xe menor perché łe partexełe de sołudo łe ostàcoła i moti convetivi de quełe de solvénte.
2. Inalsamento ebulioscòpico': sta propietà, cauxada dal stéso motivo de quéło del basaménto de ła tension de vapor, ła fa in modo che na sołusion ła tenperadura a ła qual el solvénte el taca a bogir ła xe più alta respeto a queła del solvénte puro. Se véde infati che l'aqua sałada ła domanda più ténpo par bogir. Ła fòrmuła ła xe: ΔT_Eb=K_Eb·m co K_Eb che el sta par na costante spesìfega par solvénte (0,513 °C·kg/mol par l'aqua), e m par molalità;
3. Basaménto crioscòpico': no sóło bogir, ma anca congełarse xe più difìsiłe par na sołusion respeto al solvénte puro. Par sto motivo vien doprada ła sal par desfar el giaso inte łe strade de inverno. Ła fòrmuła ła xe: ΔT_Cr=K_Cr·m co K_Cr, co m che ła xe sénpre ła molalità e K_Cr n'altra costante desferénte (0,186 °C·kg/mol par l'aqua);
4. Presion osmòtica: ła xe ła presion che ghe vol par contrastar el fenòmeno del'osmoxi, overosìa el pasagio de solvénte traverso na menbrana semipermeàbile da na sołusion co póco a na co tanto sołudo. Maxor xe ła desferénsa de sołudo, più presion bixogna aplicar. Ła fòrmuła xe π=MRT, co R che ła xe ła costante dei gas e M ła molarità