Difarense intrà łe version de "Àtomo"

L<nowiki>'</nowiki>'''àtomo''' (dal [[łéngoa greca|greco]] ''ἄτομος'', ''àtomos'', che no se pol divìder: union de ''ἄ'', alfa privativo, e ''τομή'', ''tomé'', divixion) el xe ła più pìcoła parte de ogni [[elemento chimego|ełemento]] che'l el ghe sia in natura che ghe mantien łe caraterìsteghe chìmeghe. El vien ciamà cusì perché ai inisi el vegniva considerà l'unità pì pìcoła, da ła qual no se podeva tagiar via parte, de ła materia: sta teoria ła partien a ła dotrina dei fiłòxofi gresi [[Leucippo]], [[Democrito]] e [[Epicuro]], e ła vien ciamada ''[[atomismo]]''. Datorno ła fin del'[[XIX secoło|Otoxento]] (co ła descoverta del'[[ełetron]]) el xe stà demostrà che l'àtomo el gera divixìbiłe, esendo a sóa volta conposto da [[partexeła|partexełe]] più pìcołe (a łe quałi démo el nome de "[[Partexeła ełementar|subatòmeghe]]"). L'àtomo el rexulta infati costituìo da [[neutron|neutróni]], [[ełetron|ełetróni]] e [[proton|protóni]].

Dó àtomi i pol desferensiarse anca inte el averghe un nùmero atòmego ugual ma un desferénte nùmero de masa: sti àtomi i xe diti [[ixòtopo|ixòtopi]] e i ga medeme propietà chìmeghe. Par exenpio l'àtomo de [[idrògeno]] el ga più ixòtopi: in natura infati sto qua el xe prexente in granda magioransa come ¹H (formà da un proton e n'ełetron) e in menor quantità da ²H (o [[deuterio]], che'l el se cata inte el [[aqua pexante]] e'l xe formà da un proton, un neutron e n'ełetron) e ³H (o [[trisio]], davèro raro, formà da un proton, dó neutróni e n'ełetron). Dal pónto de vista chìmego, idrògeno, deuterio e trisio i prexenta medeme propietà, anca se reserche dei xórni de ancuo łe xe drio rełevar na magior instabiłità del deuterio inte i sói conposti.