Difarense intrà łe version de "Piera"

Ła '''piera''' (pronunsà ''pièra'' inte łe varianti orientałi e ''piéra'' inte le altre; dita anca ''rocia'' perpar itałianixasion) ła xe n'insieme de minerałi co strutura cristałina o amorfi, partexełe e altri desferénti sòłidi. No xe posìbiłe descrìverle perpar [[fòrmuła chìmega]], perché drénto łe pol aver na granda quantità de sìngołi conposti. Ła piera ła conpon ła magior parte del strato sòłido de ła [[Tera]], dito [[litosfera]].

L'utiłixo de łe piere el ga avùo un grando efeto su ła crésita culural e tecnołòxica de ła spece umana. Łe vien doprae da miłioni de ani, anca se ancuo, se preferise doprar, perpar struturar i edifisi, materiałi artifexałi, o almanco łavorai prima, chei sia più rexisténti o i daga magior sicuresa. Ła piera cusì ła ga perso cùsì bastasa rółi, xà col'invension del [[quareło]] peréci mièri de ani fa però, ma ła ga tegnùo cònpiti come decorar, vestir łe superfisie, o anca sałizarle. El xe un material pien de sototipi desférenti, peréci dei quai i xe bełi da véder, e dónca da sénpre doprà in [[scultura]].

Ła piera ła xe conosua perpar ła sóa duresa e rexistensa e ghe xe paréci diti e proverbi che i xóga su sta caraterìstega.

A seconda del proceso chel dà a łore orìxene łe piere łe vien perpar convension divixe in tre grande categorie:

* Łe [[piere sedimentarie]] łe xe quełe nasùe perpar [[sedimentasion]] de tóchi de sostanse inorgàniche o orgàniche e sałi minerałi, incaltai da na xonta, che ła riva prima o al steso ténpo, de na sostansa cołante. Łe xe dónca insiemi de sedimenti sodai e ''pierifegai'' daspò faxe de degradasion meteòrica, eroxion, strasporto e sedimentasion. Łe xe łe piere più difondeste su ła superfisie terestre in quanto łe covre più del'80% de łe terre vegnùe fora. Exenpi de ste qua i xe l'[[arenaria]], el [[calcar]], ła [[dołomia]] e anca ła [[crèa]].

* Łe [[piere metamòrfeghe]] łe xe piere magmàteghe o sedimentarie che łe stade portae in condision (da [[presion]] e [[tenperadura|tenperadure]] parecio alte) desferénte da quee che łe ghe gera al momento de ła [[litificasion]] de ła piera. Daspò ste mutasion qua ła piera ła se tol trasformasion chìmeghe e fìxiche che ghe canbia, perpar exenpio, ła conpoxision minerałòxica. Exenpi de ste qua i xe el [[màrmaro]], ła [[lavagna (piera)|lavagna]] (''ardesia'') e el [[gneiss]].