Difarense intrà łe version de "Raixa (Gramàdega)"

Ła '''raixa''' de na paroła l'è ła baxe invariàbiłe che ła dà el sénso de partenzsa de na paroła, che dopo el vien giustà e precixà da łe [[dexinenzsadexinensa|dexinenzsedexinense]], i [[sufiso gramaticałe|sufisi]], i [[infiso gramaticałe|infisi]] e i [[prefiso gramaticałe|prefisi]] derivativi che se taca.

Par exenpio ła paroła ''gat'''o''''' ła xe fata da ła raixa ''gat-'' che ła dixe el tipo de bestia e da ła dexinenzsadexinensa ''-o'' che ła ne dixe che l'è de seso maschiłe e che l'è uno soło; ła paroła ''gat'''a''''' ła ga ła stésa raixa parché se trata de ła stésa bestia, ma na dexinenzsadexinensa ''-a'' che ła ne dixe che ła bestia ła xe de seso feminiłe che l'è una soła (singołar); par indicar un grupo de tante bestie se fa el plural zontando a ła raixa łe dexinenzsedexinense ''-i'' (masc.) e ''-e'' (fem.). Cusì:

*'''sing.masc.:''' gat''o'' (raixa: ''gat-''; dexinenzsadexinensa ''o'')

*'''sing.fem. :''' gat''a'' (raixa: ''gat-''; dexinenzsadexinensa ''a'')

*'''plur.masc.:''' gat''i'' (raixa: ''gat-''; dexinenzsadexinensa ''i'')

*'''plur.fem. :''' gat''e'' (raixa: ''gat-''; dexinenzsadexinensa ''e'')

Na paroła ła pol aver anca un prefiso e na dexinenzsadexinensa insieme, p.ex. l'agetivo '''''stra'''carg'''o''''' el ga ła raixa ''carg-'' che ła vol dir "che porta el péxo de / pien de" tacà al prefiso superlativo ''stra-'':

*'''sing.masc.:''' ''stra''carg''o'' (prefiso: stra-; raixa: ''carg-''; dexinenzsadexinensa ''o'')

*'''sing.fem. :''' ''stra''carg''a'' (prefiso: stra-; raixa: ''carg-''; dexinenzsadexinensa ''a'')

*'''sing.masc.:''' paron (raixa biota: ''paron''; gnente dexinenzsedexinense)

*'''sing.fem. :''' paron''a'' (raixa: ''paron-''; dexinenzsadexinensa ''a'')

*'''sing.masc.:''' stran (raixa biota: ''stran''; gnente dexinenzsedexinense)

*'''sing.fem. :''' stran''a'' (raixa: ''stran-''; dexinenzsadexinensa ''a'')

Anca i verbi fa istéso: ghe xe fórme co dexinenzsedexinense, prefisi, infisi e fórme a raixa biota.

Par i verbi co prefisi e dexinenzsedexinense ciapémo łigar e desligar. Par exenpio 'nte ła fraxe "ligar łe scarpe" el verbo ''łigar'' el ga na raixa ''łig-'' (=far un grópo) e drio se ghe taca łe finałi de ła coniugasion. Invezse quando se parla de "desligar łe scarpe" el verbo ''desligar'' l'à senpre ła raixa ''łig-'' ma col [[prefiso gramaticałe|prefiso]] ''des-'' che vol dir "a ła roversa/al contrario": defati desligar na scarpa l'è propio el contrario de ligar na scarpa. Dopo se ghe zónta senpre łe stése finałi:

| '''1ªsing.indic.:''' ||łig''o'' (raixa: ''łig-''; dexinenzsadexinensa ''o'') || ''des''lig''o'' (prefiso ''des-''; raixa ''łig-''; dexinenzsadexinensa ''o'')

| '''2ªplur.indic.:''' ||łigh''è'' (raixa: ''łig-''; dexinenzsadexinensa ''è'') || ''des''ligh''è'' (prefiso ''des-''; raixa: ''łig-''; dexinenzsadexinensa ''è'')

| '''1ªsing.cond.:''' ||łig''arìa'' (raixa: ''łig-''; dexinenzsadexinensa ''arìa'') || ''des''lig''arìa'' (prefiso ''des-''; raixa: ''łig-''; dexinenzsadexinensa ''arìa'')

Come che se véde, serti prefisi o dexinenzsedexinense i pol portar a giustar ła raixa: par exenpio de łe volte se zónta na -h- muta (łigo-łig''h''è rispeto a magno-magnè) par mantegner el sóno duro de ła raixa prima de na dexinenzsadexinensa pałatałizante. Anca el prefiso des- el costrénze a dir na pronunzsia soła co L-piéna "desligo" (nisuni i dixe desigo!) mentre ła baxe ła ga dó pronunzsie "łigo" (=ligo / 'igo) par via de l'alternativa evanesente in baxe a ła varietà locałe.

*'''3ªsg/pl./m/f.:''' el tol, ła tol, i tol, łe tol (raixa biota: ''tol''; gnente dexinenzsedexinense soło clìtico)

*'''2ªsg.:''' te tol, ti tol, tu tol (raixa biota: ''tol''; gnente dexinenzsedexinense ma soło clìtico)

*'''altre fórme''': toł''émo'' -''on'' , toł''ì''... (raixa: ''toł-''; dexinenzsadexinensa ''émo, on, ì'' )

'Sto verbo qua oltre a łe fórme co raixa biota el ga anca varianti normałi co dexinenzsadexinensa "te tół''i'' , el/ła/i/łe tół''e''" (=tóle, tóe) fate co łe stese dexinenzsedexinense ''-i, -e'' de "te dix''i'' , el dix''e''" par exenpio.

Come che se capise łe parołe a '''raixa biota''' (che vol dir raixa senza zónte), cioè che łe se prexenta come na raixa sensa gnente altro tacà, łe xe bastanzsa difuxe in vèneto. Ghe xe un saco de exenpi vàłidi in tute quante łe varianti vènete come ''paron'', ''bon'', ''pien'' o comunque in tante varianti diverse come ''el tol'' , ''el pol'' doprài in belumat ma anca in trevixan e venesian. Łe parołe a raixa biota parò le è pi comuni 'nte łe varianti vènete setentrionałi (el/al sént, el/al dorm, el/al gat) par via che łe vocałi finałi łe tende a sparir in serte fórme (salvo che łe tórna fora se gh'è altre dexinenzsedexinense pi vanti: sént''e''tu?, dòrm''i''tu?).

Anca altre łéngue łe ga parołe fate diretamente da raixe biote: l'ingléxe "boy" e 'l todésco "Jahr" i xe du nomi singołari fati soło che da ła raixa; anca i inperativi come "work!" (ingl.) o "mach!" (tod.) i è fati soło che da ła raixa. Iséso, el [[łatin]] l'avéa un saco de parołe a raixa biota come "vir" (maschio) o "consul" (cónsołe) fate sensa dexinenzsedexinense o prefisi.

In realtà in [[lenguìstica]] se preferise descrìvar 'ste parołe qua come parołe co '''dexinenzsadexinensa vóda''', '''dexinenzsadexinensa no-pronunzsià''' oben '''dexinenzsadexinensa zero''' e se costuma raprexentarle co un zero tajà al posto de ła final ''boy-Ø / boy-s , Jahr-Ø / Jahr-e , machen / mach-Ø , paron-Ø / parón-a , vir-Ø / vir-i , consul-Ø / consul-is'' parché gh'è dei modi indireti par verificar che in realtà łe se conporta propio come tute łe altre parołe co dexinenzsadexinensa.