|
L<nowiki>'</nowiki>'''idrògeno''' (dal [[łéngua greca|greco antigo]] ''ὕδωρ'', ''hydor'', "aqua", e ła raìxe ''γεν''/''γον'' che ła signìfega "xenerar"<ref>Rolla, p. 278</ref>) el xé el primo [[ełemento chìmego]] de ła [[Tabeła periòdica|tabeła periòdica dei ełementi]] e el ga come sìnboło '''H''' e come [[nùmero atòmego]] 1.
Al stato ełementar el ghe xé idrògeno sóto fórma de [[mołècoła]] biatòmega, H<sub>2</sub>, che a [[presionepresion atmosfèrega]] e a [[tenperadura anbiénte]] (298 [[Kelvin|K]]) el xé un [[gas]] sénsa cołor, odor, vèro [[infiamabiłità|infiamàbiłe]].L'idrògeno el xé l'ełeménto più łixièro e più comun de tuto l'universo chel vedémo. El se cata 'ntel'[[aqua]] (11,19%) e en tuti i [[conposto orgànico|conposti orgànisi]] e organismi vivénti. L'idrògeno el fa conposti con ła magior parte dei ełeménti, spéso anca par sìntexe direta. Łe stéłe łe xé en magioransa fate de idrògeno 'ntel stato de [[plasma (fìxica)|plasma]]. Sto ełeménto el xé doparà 'nte ła produsion de [[amonìaca]], 'ntel'idrogenasion dei [[ogio|ogi]] vegedałivegetałi, enin aeronàutega (prima 'ntei [[dirixìbiłe|dirixìbiłi]]), come roba da bruxar alternativamente e, più de resénte, come reserva de [[energia]] 'nte łe [[bataria a conbustìbiłe|batarie a conbustìbiłe]].<ref name=Rolla282>Rolla, p. 282}</ref> Daspò el xé serà enin qualche pièra, come el [[granito]].
== Caraterìsteghe ==
L'idrògeno el xé l'ełeménto chìmego più łixièro. El só ixòtopo più comun (pròsio) el xé fato de un sìngoło [[proton]] e de un [[ełetron]]. EnIn condision normałenormal de [[presion]] e [[tenperadura]] l'idrògeno el xé un gas biàtomego H<sub>2</sub>, co un pónto de bogimento de sołi 20,27 K e un pónto de fuxion de 14,02 K.<br />
Mese a presion parécio alte, come quełe che se cata al séntro dei [[gigante gasóxo|giganti gasóxi]] ([[Xove (astronomia)|Xove]] ad exénpio), łe mołècołe łe perde ła łora identità e ł'idrògeno el devénta un medało łìquido. Desferentemente, enin condision de presion vèro basa, łe mołècołe H<sub>2</sub> łe pol subir [[disociasion (chìmega)|disociasion]] e se mese a radiasion de giusta frequénsa, i àtomi individuałi i pol soravìver par bastansa ténpo par èser riłevai. [[Nùvoła mołecołar|Nùvołe de H<sub>2</sub>]] łe se fórma e łe xé sociade con ła [[formasion stełar|nàsida de łe stéłe]].
Sto ełeménto el xóga un róło vital 'ntel dar energia al'[[universo]], traverso procesi de fuxion nuclear chei moła na granda quantità de energia drio ła smisiada de quatro àtomi de idrògeno enin un de [[ełio]].
Parché el pròsio el xé più sénplexe ełeménto chìmego, el xé stà studià da ła [[mecànega quantìstega]] enin maniera profondia.
== Fónte ==
|
