Difarense intrà łe version de "Łéngua catałana"

 

== Storia ==

L'uxo łeterario del catałan l'è antico ben: i primi scriti famuxi in catałan i stà fati 'ntel Medioevo da Ramon Llull, un poeta, scritor, teòłogo, fiłoxofo de Maiorca che 'l savéa anca l'àrabo. El ga scrito i só tratati conbinando ła vixion fiłoxòfica europèa de l'època co łe conosense matemàtiche àrabe e donca el catałan el xe stà ła prima łéngua neolatina doparà par parlar de łe prime robe sientìfiche (par el mètodo galileian moderno bexon' spetar invese [[Céco Ronchiti]] che 'l ga scrito in vèneto padovan antigo el "Dialogo de Cecco da Ronchitti da Bruzene in perpuosito de la stella Nova").

Inte i primi ani del [[XIX secolo|1800]] ghe xe stai tentativi de recuperar e promóvar l'uso del catałan (dai pi considerà ormai un [[diałeto]]), del qual el pi inportante el xe stà ła ''[[Renaixença]]'', un movimento letarario che el ga dà el via a ła renasesta de ła leteradura catałana. Inte i primi del [[XX secolo|'900]] [[Pompeu Fabra]] el ga portà a fine l'unificasion del ła grafìa (normałixasion) in maniera da raprexentar łe diverse varianti co na [[ortografìa]] ùnega. Questo el ga dà un forte inpulso a ła produsion łibraria, teatrałe, de xornałi e quindi al riconosimento del catałan cofà łéngoa. Durante ła ditatura [[Franchismo|franchista]] l'uso del catałan el xe tornà a èsar proibìo e xe stà propagandà ła vixion del catałan cofà diałeto (cioè variante) del [[Łéngoa spagnoła|spagnoło]].

Dal [[1979]], el xe stà riconosesto cofà [[Lengua (idioma)|łéngoa]] a l'interno de ła comunità tònoma de ła [[Catałogna]] e xe stà romovesto l'uso uficiałe e l'insegnamento su łe scołe. El catałan el xe ła łéngoa uficiałe, insieme al [[castijan]], anca inte ła Comunità Vałensiana, inte łe [[Isołe Bałeari]] e in [[Aragona]]. Inoltre el catałano el xe l'ùnega łéngoa uficiałe inte'l Stato de [[Andora]].

Dal [[2005]] el xe stà anca riconosesto cofà łéngoa co-uficiałe de l'[[Union Eoropea]].