Difarense intrà łe version de "Sènare"

[[File:Botafumeiro Saint Jacques de Compostelle.jpg|right|250 px|thumb|Incensièr]]

Ła '''sènare''' o '''sènere''' (dita spéso 'nte łe varianti vènete co ''é serada'' e/o ''z dura'' al posto de ła ''s''; altri modi ''zéndre'' e ''séndro'') ła xé ła restansa [[sòłido|sòłida]] de ła [[conbustion]]: ła xé na [[pólvere]] asae sutiła de cołor [[grixo]], in squaxi tute łe tonałità, dal negro a un grixo ciarìsimo, squaxi bianco.

Ła conpoxision chìmega s-céta de ła sènare ła se desferénsia a seconda del particołar tipo de conbustìbiłe dal qual ła ga orìxene e de ła [[tenperadura]] de conbustion, ma in xènere ła xé conposta da sostanse stremaménte osidae e co tenperadure di [[fuxion]] evaporixasion asae alte, come i conposti iònisi dei metałi (in particołar carbonati e [[òsido|òsidi]]) e pòvara de conposti dei ełeménti lexièri, e no ła ga [[aqua]].

Dal momento che ła xé rica de sałi minerali, ła sènare de legno e/o de altre materie orgàniche ła xé n'òtimo fertiłixante par piante de ogni spece: in vertù de sta propietà qua el xé cresùo un modo de coltivar ła tera levàndoła via a ła foresta vèrxene incendiando na parte de ła stésa, favoréndoghe el [[desboscamento]] e ła destrusion in [[Małexia]], 'ntel [[Bòrneo]] e in [[Mèrica del Sud]].

Ła sènare del legno ła pol èser doperada anca par produr detersivo par piati e [[ninsiol|ninsiołi]]: el rexultà el vien ciamò [[lisia]].

 

Ła sènare vulcànega ła vien butata fora durante n'[[erusion vulcànega|erusion]] e ła consiste in [[lava]] sfredada asae sutiła e łixièra che ła forma [[nùvoła|nùvołe]]. Anca łe [[sigareta|sigarete]], i [[sìgaro|sìgari]] e'l [[tabaco]] de ła pipa i moła sènare, che ła vien sunada in contenidóri fati aposta.

In paréce culture del mondo ghe gera (par exénpio ła [[rełigion romana]], ma anca i [[Paleovèneti]] i ło faxéva) e ghe xé ([[Induismo]]) l'uxansa de bruxar i cadàveri dei morti par far menui i tochi che i resta: sta pràtega ła vien ciamada [[cremasion]]. El proceso el xé stà bandonà dal [[Cristianéximo]] (che'l ga mantegnuo però el rito sacro de bruxar [[incenso]], che'l moła n'odor forte e dolse), che'l preferise ła [[sepoltura]], anca se'l resta 'ntei proverbi e 'nte łe fraxe fate. Un exénpio el xé «''Va raméngo ti e tó sènare''», ofexa inirisada anca ai antenai.