Difarense intrà łe version de "Aritmètega"
| [Revixion njiancora controłà] | [Revixion njiancora controłà] |
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
p agiustade |
p Bot: Fixing redirects |
||
Riga 1:
{{Padovan}}
[[File:Tables generales aritmetique MG 2108.jpg|right|250 px|thumb|Toła aritmètega per putei, Lausanne [[1835]]]]
L''''aritmètega''' (dal [[
I matemàteghi qualche volta i dòpara el tèrmine ''aritmètega'' par endegare ła [[teoria dei nùmari]]; sta disiplina qua parò ła trata problemi pì avansai e spesìfeghi respeto al'aritmètega ełementare.
Riga 10:
El xé ciaro che i [[babiłonexi]] i gaveva na sòłida conosénsa de squaxi tuti i aspeti del'aritmètega ełementare xà datorno al 1800 a.C., anca se i stòreghi i poe soło portare congeture sui łe maniére doparae par otégnare i rexultai de łe operasion aritmèteghe; sto qua el xé el caxo dei rexultai prexentai 'nte ła tołeta de crea [[Plimpton 322]], che ła se prexénta come na łista di [[terne pitagòriche]]; no se ga miga invese ła posibiłità de mostrare in quałe modo sta łista sia stada orixenalmente prodota. In maniéra squaxi uguałe i [[egisi]], traverso el [[Papiro di Rhind]] (che'l salta fora dal 1650 a.C. a ocio, ma che, co ogni evidénsa, el xé na copia de un vecio testo del 1850 a.C. a ocio) i prova che łe operasion de xonta, sotra, [[moltiplegasion]] e [[divixion]] łe vegneva fate drénto un sistema co baxe su [[frasion egisia|frasioni unitarie]].
[[Nicomaco]] (60 - 120 d.C.) 'nte ła sóa òpara ''Introdusion al'aritmètega'' el ga prexentà in modo curto el stare fiłoxòfico dei [[Pitagora|pitagòriso]] ai nùmari, e a łe sóe mutue rełasion. In quei timpi łe operasion aritmèteghe de baxe łe gera atività davèro conplese e inpegnative; el xé stà el mètodo cognosesto come el "Mètodo dei indiani" (in łatin ''Modus Indorum''), che'l ga portà al'aritmètega che conosémo ancó. L'aritmètega indiana ła xé stada parécio pì sénplexe de queła greca, par via de ła semplexità del sistema de numarasion indian, che par primo el xé stà bon a servirse del nùmaro [[zero]] e de na [[notasion poxisionałe]]. 'Ntel [[VII secoło|VII sècoło]] el véscovo [[cristianéxemo sirìaco|sirìaco]] Severo Sebokht el mensonava sto mètodo qua co mirasion, xontando parò che'l mètodo dei indiani el se prexentava gnanca co descrision.
I àrabi i ga inparà sto novo mètodo qua e i eo ga ciamà ''hesab''. [[Fibonacci]] (anca conosuo come Leonardo de Pixa), el ga introdoto in [[Eoropa]] el "mètodo dei indiani" 'ntel 1202. 'Ntel so łibro ''[[Liber Abaci]]'', Fibonacci el dixe che, respeto a sto novo mètodo, tuti i altri i xé stai sbałiai. 'Ntel [[Età de mezo|Medioevo]], l'aritmètega ła gera na de łe sete [[Arte Łiberałi]] e ła vegneva insegnada 'nte łe università.
I moderni [[algoritmo|algoritmi]] del'aritmètega (doparai par càlcołi a man e par càlcołi automàteghi) i xé stai fati posìbiłi da ła introdusion dei [[numerałi àrabi]] e de ła sóa notasion numèrega poxisionałe e [[desimałe]]. L'aritmètega àraba baxada sui numerałi ła gera stada fata crésare dai grandi matemàteghi indiani [[Aryabhatta]], [[Brahmagupta]] e [[Bhāskara I]]. Aryabhatta el ga provà a doparar difarénti notasion poxisionałi e Brahmagupta el ga richio del zero el sistema numèrego indian. Brahmagupta el ga meso a ponto i prosediminti moderni par moltiplegasion, divixion, xonta e sotra baxae su łe sifre desimałi. Anca se ancó i vegne considarai ełementari, sti prosediminti qua par ła sóa fasiłità i ga costituìo el ponto de rivada de megiari de ani de crésita de ła matemàtega. Par contrasto l'antigo matemàtego [[Archimede]] el ga dedicà un'intiera òpara, ''l'[[Arenario]]'', a métare a ponto na notasione par un serto nùmaro intiero davèro grando. A ła fioridura del'[[àlgebra]] 'ntel mondo del [[Islam]] medievałe e 'ntel'[[Rinasimento|Eoropa Rinasimentałe]] ła ga contribuio in mexura signifegativa anca ła granda semplifegasion dei càlcołi numèrisi consentia da ła notasione [[desimałe]].
| |||