Difarense intrà łe version de "Carta"

{{Variansa|venesian}}

Ła '''carta''' ła xé un [[material]] vèro comun, co paréce maniere de doprarla, fata da mièri de fibra de [[sełułoxa]], tacae asieme co varie sostanse chìmeghe. Ła carta come ła conosemo nualtri ancó ła xé stada inventada en [[Republica Popołare Cinexe|Cina]], a partir da [[teła|stofe]] de [[cànevo]], più de 2000 ani fa.<ref>[http://www.alberosacro.org/carta%20di%20canapa.htm Carta de cànevo]</ref> Da ste parte, come en tuta [[Eoropa|Europa]], se doprava per scrìver [[papiro]] (dal qual vien ła magioransa dei nomi per ła carta 'nte łe łéngue de ancó, come l'[[łéngua inglexe|inglexe]] ''paper'') e [[pergamena]], o se incidéva su tołete de [[cera]] o [[màrmaro]].

 

== Materie prime ==

El material prinsipal per far ła carta el xé el [[łegno|legno]]. Sto qua el se tol da [[piante]] che łe crese co presa sénsa consumar masa aqua e produxendo anca [[osìgeno]], en xone bone come [[Mèrica del Nord]] e [[Eoropa|Europa]], indove se cata speso boschéti, co dispoxision a [[quadrato]] e ordenada, de [[àlbaro|àlbori]] destinai propio a ła produsion de carta. 'Pena che i xé tagiai, ghe vien piantà sora de novo e ghé xe nove piante che crese per n'altro tagio daspò diéxe o vénti [[an]]i. Adonca no xé miga colpa de ła carta se i buta xó łe foreste vèrxene del'[[Amazonia]].

 

 

== Preparasion ==

Ła prima roba che se fa ła xé produr łe paste, baxe de ła łavorasion. Ghe xé qualche tipo de pasta:

# Ła pasta chìmega o de [[sełułoxa]], che ła vien fora cavando ła [[lignite]] e altre robe miga ùtiłe co sostanse chìmeghe. Sta pasta ła xé ła più presioxa perché el rexultà ła xé squaxi sełułoxa vèrxene, e da 100&nbsp;kg de [[łegno|legno]], salta fora soło 40&nbsp;kg de pasta chìmega.

 

== Tipi de carta e łóri uxi ==

L'uxo più ''istintivo'', chel salta prima en mente, de ła carta, el xé queo gràfego: ghe xé ła carta da [[giornal]], che ła xé de scarsa quałità e baso preso, lixièra, poroxa, póco costoxa e anca asorbente (ła gera anca doprada per protèxer i [[pesi]] a ła véndita); quea da rivista, conpletamente desferente perché ''patinada'', adonca rexisténte e łùsida; quea da łibro, fata per èser rexisténte ai dani del ténpo; quea da scriver e da desegnar, che łe xé de desferénti tipi e consisténse; quea da stanpante (''extra-strong'', fortìsima), intrà łe megior e asè bianca; quea da mòduło continuo, doprada per scriver dati sénsa badar a ła bełésa.