Difarense intrà łe version de "Màrmaro"

El '''màrmaro''' (dito anca '''marmo''' o '''marmor''') el xéxe na [[piera]] [[piera metamòrfega|metamòrfega]] fata in prevałénsa de [[carbonato de calcio]] ([[Calcio|Ca]][[carbonio|C]][[osìgeno|O]]₃).

El vien cavà via da tereni de pianura, indove l'eventual prexénsaprexensa de aque soto tera ła pol crear problemi, o in montagna, anbiénte più difìsiłe da raxónxer par strada. In Vèneto se cava fora un màrmaro roso datorno a [[Verona]].

El tèrmine ''màrmaro'' el deriva dal [[łéngua grega|grego]] antigo ''μάρμαρον'' o ''μάρμαρος'' (''mármaron'' o ''mármaros''), col signifegà de "piera łuxéntełuxente"<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2365059 Marmaros, Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', at Perseus]</ref><ref>[http://www.askoxford.com/concise_oed/marble?view=uk Marble, Compact Oxford English Dictionary]</ref>, che a sóa volta el vien fora dal verbo ''μαρμαίρω'' (''marmaírō''), che'l signìfega "łuxegar"."<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2365042 Marmairō, Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', at Perseus]</ref> Sto tèrmine el se cata in un fià tute łe łéngue in Europa.

El màrmaro el se forma traverso un proceso de metamòrfoxi da [[Piera sedimentaria|piere sedimentarie]], come el [[calcar]] o łéa [[dołomia]], che ła consiste 'nte un conpleto canbio de ła strutura cristałina del carbonato de calcio del qual łe xéxe conposte in magioranse, e łe dà łogo a un moxàico de [[cristało|cristałi]] de [[calcite]] o de [[dołomiti|dołomite]] (mineral). L'asion combinada de [[tenperadura]] e [[presion]], durante ła trasformasion de ła piera sedimentaria in màrmaro, ła porta a ła gradual obliterasion de łe struture e del tesùo in orìxene prexéntiprexenti 'nte ła piera, co ła destrusion, conseguénte, de ogni [[fòsiłe]], stratifegasion o altra strutura sedimentaria prexéntiprexenti 'nte ła piera orixenaria.

Eł cołor del màrmaro el canbia a seconda da ła prexénsaprexensa de inpurità minerałi ([[crèa]], [[limo]], [[sabia]], [[òsido|òsidi]] de [[fero]], tocheti de [[sèłexe]]), che i se cata in granełi o in strai indrénto ła piera sedimentaria orixenaria. 'Ntel corso del proceso de metamòrfoxi ste inpurità łe vien spostae e ghe vien canbià de novo ła rede cristałina a cauxa de ła presion e del [[całor]]. I màrmari bianchi i xéxe i rexultai de sto proceso su piere calcaree che łe amanca de ste inpurità.

El baso endeghèr de [[refrasion]] de ła calcite, che ła permete a ła łuxe de "intrar" 'nte ła superfice de ła piera prima de èser [[refresion|refresa]], el dà a sto material qua (e soratuto ai màrmari bianchi) na spesal łuxentesa, che eło ga rexo in particołar aprexà par ła scultura. Se recordi, par exénpioexenpio, che l'artista e scultor [[Michelangelo Buonarroti]] el preferiva el "màrmaro bianco" de [[Carara]] par łe sóe òpere. In scultura el xéxe un dei materiałi più inportanti, doparà xà dai Gresi antighi. Łóri i eło uxava soratuto par l'architetura, tirando su un grando nùmero de ténpli co sto material.

I màrmari miga cołorai i xéxe na fonte de carbonato de calcio puro, che ła vien doperada 'nte na granda varietà de industrie. Ła pólvere de màrmaro ła xéxe un conponénte de [[Cołorante|cołoranti]] e [[vernixe]], de [[Dentifricio|dentifrici]] e de [[plàstega|materie plàsteghe]]. I vien doperai anca 'ntel'industria de ła [[carta]] insieme al [[caołin]].

El bel aspeto de serti màrmari el fa chei vegna doperai par revestir i siołi de łe caxe. Łe dificoltà par cavarlo via e strasportarlo łe alsa de parecio el preso del material, che'l xéxe na de łe piere miga presioxe più presioxe, insieme al [[granito]].<ref>[http://www.graniteland.com/infos/home/granite-marble-expensive Costo de Màrmaro e Granito]</ref>