Difarense intrà łe version de "Sołusion"

In chìmega na '''sołusion''' ła xéxe un sistema omogèneo che'l no pol èser miga deconposto par mexo de mètodi de separasion fìxisi. Na sołusion ła se desferénsia da na [[despersion]] qualsevogia perché el sołudo el xéxe desperso 'ntel solvénte a liveło de sìngołe [[mołècoła|mołècołe]] o [[ion]]i, ognun de ei sircondà da mołècołe de solvénte. Se parla più precixamente de [[solvatasion]] par quanto revarda mołècołe co [[ligame iònico|ligami iònisi]] e [[ionixasion]] par [[ligame covałente|ligami covałénti]].

Có, 'nte na sołusion, un sołudo el xéxe prexénteprexente co àtomi, ióni o mołècołe de dimension particolarmente restréte (soto a 1 nm), invixìbiłi anca col giuto del [[microscopio]], se parla de ''sołusion vèra''. Sedenò, có łe dimension de łe partexełe del sołudo łe rexulta conpréxe infrà 1 e 1000 nm, se parla de ''sołusion falsa'', o [[cołoide|despersion cołoidal]].

Par quanto revarda łe sołusion, se ciamar '''sołudo''' (o ''faxe despersa'') ła sostansa (o łe sostanse) in quantità menor e '''solvénte''' (o ''faxe desperdénte'' o ''faxe continua'') ła sostansa in quantità maxor.<ref>Ła quantità de sostansa ła pol èser definìa in tèrmini de masa, vołume o nùmero de mołi.</ref> Có łe sostanse łe xéxe in desferénti [[Stato de ła materia|stati de agregasion]] ('nte łe condision anbientałi sielte) se definise solvénte ła sostansa che ła mantien el só stato de agregasion.

'Ntel caxo de [[Conposto iònico|conposti iònisi]], el mecanismo de ła disołusion el xéxe sto qua: łe mołècołe połari del solvénte łe vien datorno i cristałi del sal, e łe se pol anca [[Difuxion mołecołar|difónder]] drénto del [[Retìcoło de Bravais|retìcoło cristałin]]; in sta maniera qua łe vien indebołìe łe forse de atrasion infrà i ióni de carga oposta che i costituise el cristało, i quałi adónca i se trasferirà 'ntel solvénte soto fórma de ióni solvatadi.

Miga tute łe sostanse se pol smisiar par otegnir na sołusion. N'exénpioexenpio ciaro xéxe el sistema [[aqua]]-[[ojo|ogio]], che se destingue in dó faxe desferénte. El motivo xéxe che l'aqua ła ga na mołècoła połar, co na parte cargada poxitivamente e st'altra negativamente, méntre l'ogio xéxe apołar e łe só mołècołe no łe ga desomogeneità de carga. Ła règoła fondamental xéxe queła del "sìmiłe el desfa el sìmiłe": l'aqua ła sarà un bon solvénte par conposti połari e iònisi, méntre [[benzene]] e [[ètere]] par quéłi apołari.

Ła maxor parte dei conposti lìquidi e sòłidi ła ga na sołubiłità proporsional a ła tenperadura (se dixe che'l sistema solvénte-sołudo el xéxe a ''sołubiłità dreta''); łe solubiłità dei gas łe ga invése in gènere na tendénsa contraria (in sto caxo qua se dixe che'l sistema solvénte-sołudo el xéxe a ''sołubiłità inversa'').

I vałóri de łe sołubiłità de łe sostanse 'ntei desferénti solvénti i xéxe costanti e cognosùi.

Na sołusion ła xéxe dita [[Saturasion|sàtura]] có ła contien ła màsima quantità de sołudo che'l solvénte el xéxe bon de desfar a quéła tenperadura; xontando a na sołusion sàtura ancóra sołudo, sto qua no'l se desfa, ma'l se separa da ła sołusion, presipitando (se'l xéxe un sòłido), formando na nóva [[Faxe (chìmega)|faxe]] (se'l xéxe un lìquido) o bułegando (se'l xéxe un gas).

Na sołusion ła xéxe dita ''insàtura'' có ła contien na quantità de sołudo soto quéła màsima che'l solvénte el xéxe bon de desfar a quéła tenperadura; xontando altro sołudo, sto qua el se desfarà 'nte ła sołusion.

In condision particołari, xéxe posìbile otegnir sołusion sorasàture, overosia sołusion che łe contien più sołudo de quanto che'l solvénte el sia normalmente bon de desfar a quéła tenperadura; sìmiłi sołusion łe xéxe sistemi instàbiłi che co perturbasion mecàneghe (agitasion, sgorlada, xonta de corpi foresti) i lìbara queło che ghe xéxe de massa de sołudo trasformàndose in sołuzioni sàture. Ła xónta de póchi cristałi de sołudo a na sołusion sorasàtura par cauxarghe ła separasion del sołudo ła xéxe dita ''sémena'', e ła xéxe par exénpioexenpio sfrutada 'ntel proceso industrial de [[cristałixasion]].

Ła sołubiłità de na determinada sostansa ła depende da ła tenperadura. Ghe xéxe infati łe ''sołusion endotèrmiche'' e łe ''sołusion exotèrmiche''.

Łe sołusion endotèrmiche łe xéxe quéłe 'nte łe quałi vien trasferida energia (soto fórma de całor) dal'anbiénte verso el sistema, overia se verìfega n'asorbimento de całor: se sénte el contenidor de ła sołusion (tipo un [[bècher]]) particołarmente frédo. Dónca, in sto caxo qua, ła sołubiłità ła crése proporsionalmente a ła tenperadura.

Łe sołusion exotèrmiche, invése, łe xéxe quéłe che łe dà via energia al'anbiénte fóra. Dónca, in sto secóndo caxo qua, ła sołubiłità ła desminuise co ła crésita de ła tenperadura.

Ła mexura de ła quantità de sołudo respeto a ła quantità de solvénte ła xéxe dita [[concentrasion]] e ła vien mexurada sia traverso unità fìxiche che traverso unità chìmeghe, e in particołare:

Łe [[propietà cołigative]] łe xéxe propietà che łe revarda tute łe sołusion e łe depende da quanto, e ''no'' quało, sołudo ghe xéxe drénto. Łe val co sołudo no vołàtiłe. Più sołudo se xónta, maxóri łe sarà łe conseguénse de łe propietà stése. Łe xéxe quatro:

# ''Basaménto de ła tension de vapor'': 'nte łe sołusion, respeto al solvénte puro, ła tension de vapor, overosia ła [[presion]] fata da łe mołècołe che łe xéxe drio vaporixarse, ła xéxe menor perché łe partexełe de sołudo łe ostàcoła i [[moti convetivi]] de quełe de solvénte.

# ''Inalsamento ebulioscòpico'': sta propietà, cauxada dal stéso motivo de quéło del basaménto de ła tension de vapor, ła fa in modo che na sołusion ła tenperadura a ła qual el solvénte el taca a bogir ła xéxe più alta respeto a queła del solvénte puro. Se véde infati che l'aqua sałada ła domanda più ténpo par bogir. Ła fòrmuła ła xéxe: ''ΔT_Eb=K_Eb·m'' co ''K_Eb'' che'l sta par na costante spesìfega par solvénte (0,513&nbsp;°C·kg/mol par l'aqua), e ''m'' par molalità;

# ''Basaménto crioscòpico'': no sóło bogir, ma anca congełarse xéxe più difìsiłe par na sołusion respeto al solvénte puro. Par sto motivo vien doprada ła sal par desfar el [[giaso]] 'nte łe strade de inverno. Ła fòrmuła ła xéxe: ''ΔT_Cr=K_Cr·m'' co ''K_Cr'', co ''m'' che ła xéxe sénpre ła molalità e ''K_Cr'' n'altra costante desferénte (0,186&nbsp;°C·kg/mol par l'aqua);

# ''Presion osmòtica'': ła xéxe ła presion che ghe vol par contrastar el fenòmeno del'[[osmoxi]], overosìa el pasagio de solvénte traverso na menbrana semipermeàbile da na sołusion co póco a na co tanto sołudo. Maxor xéxe ła desferénsa de sołudo, più presion bixogna aplicar. Ła fòrmuła xéxe ''π=MRT'', co ''R'' che ła xéxe ła costante dei gas e ''M'' ła molarità