Wikipedia

Difarense intrà łe version de "Ludovico Manin"

Navega in tel istorego in manjiera interativa
[Version verifegà][Version verifegà]
← Difarensa pì vèciaDifarensa pì nova →
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
VixuałeWikitesto
p sostitusion
Targheta: Canbio faxesto co AWB
p sost, replaced: de i → dei (4), deła → de ła (5), dełe → de łe , con → co
Targheta: Canbio faxesto co AWB
Riga 18:
== Ła fameja ==
[[Imàjine:Villa Manin - Passariano.jpg|thumb|right|250px|Viła Manin de Pasarian]]
Ła fameja de idei Manin ła xera orionda de Altin et ła rixulta prexente en Venesia da el [[1297]]. Anca se el pàr que endè el [[1312]] ła se fuse traslocada en [[Friul|Friułi]], endè ła ga otejnudo pu feudi; en el [[1651]], graçia a na corisponçion de çentomile ducati, ła xe divejnuda una de łe fameje nobiłi de Venesia. I xera paroni de [[viła Manin]] de Pasarian de [[Codroipo]], en la provinçia de [[Ùdine|Udine]], et de [[viła Barbaro]] en Maser, tacà a [[Cornuda]], en provinçia de [[Trevixo]].
 
== Ła vita ==
Lodovico Manin el xera nato en el [[14 de majo]] de el [[1725]]; el sò pare el xera Lodovico Alvise et la so mare la xera Maria Basadonna, pronevoda de en cardinal. El xera majorasco de çinque masci. quande el xera xoven el geva frequentàdo ł'università de [[Bułogna|Bołogna]] et el xera convitor arent el cołejo de idei nobiłi de San Saveri: la el geva stanpàdo chalquedune propoxision de dirito natural da el sostegnùde en esto periodo.
 
Quando el se ga dà a ła vita pubrica, el xe stàdo notàdo debòt par ła sò jeneroxità, ła so onestà, ła so xentilesa et prinçipalment par ła sò richesa. quande que el geva vintisiè ani el xe stado ełeto capitan de [[Vicensa]], pò de [[Verona]] endè el ga dovùdo frontesar ł'ałuvion de el [[1757]], incandenò el xe stado capitan de [[Bressa|Bresia]]. Ente 'l [[1764]] el xe stàdo nomenà ''procurador de San Marco de ultra''. Ente 'l [[1769]] el ga rechiedùdo et el ga otejnudo de no cuertar na carga par el motif de ła sò sałude sbarlòta et anca parquè el xera pitost sordo. Ente 'l [[1787]] el xe stàdo çielto par far i onori a el papa [[Pio VI]] domente el traerseva i tèren de Venesia, et el Papa el el gaeva rengrasiàdo nomenadoło cavajier et dagàndoghe pareci priviłexi spirituałi.
Riga 28:
 
== Ł'ełeçion ==
dapò ła schiça de el doxe [[Paolo Renier]], el nom de Lodovico Manin el xe stàdo sùvito un de idei pisè clamàdi, prinçipalmente par ła sò richeçia et de idei biłanci desfàdi de el Stato: en Venesia, defati, el doxe el doveva proguarnir co i sò mexi a parece spexe de el Stato. El pare que anca el predecesor, domente el xera drio schiçiar, el gavese prevedùdo ła ełeçion de Lodovico Manin.
 
El el entendeva da 'l bon de no esàr tant bon de resar ła dignidà doxal; demò el ga capìdo de esar el candidado favorìdo el ga çiercàdo de schermirse: el ga tacàdo a dir que ła nobiltà de ła sò fameja ła xera reçiente et par esto no el xera digno de esar ełer a el doxado, pò el se ga prexentàdo en lagreme a ł'asenblea ełetoral sconxurande de no ełexarlo. Inveçie el sè stàdo ełeto a el prim bałotajo co vintioto voti (ł'asenblea ełetorałe ła xera conposta de 41 menberi), et enfrà el tripudi xeneral la çircołò ła voxe ''I ga fato doxe en furlan, la respublica la xe morta!''. El verbal de ła soò ełeçion el xe amò tegnùdo entè ła bibioteca de el pałaso Giustinian, en łe ''Zattere'' a Venesia. Quande que ghe xe stàdo comunicàdo de ł'ełeçion, el se gà sentìdo mal et el ga dovùdo porse en łeto a polsar.
Riga 43:
On cronista ło ga descrito cusì: ''Aveva sopracciglia folte, occhi bruni e smorti, naso grosso aquilino, il labbro superiore sporgente, andatura stanca, persona lievemente inclinata. Si leggeva nell'espressione del viso l'interno sgomento, che informava e governava ogni azione.'' El [[30 de apriłe]], quando zà łe trupe fransexi łe gera rivà in riva ała łaguna e łe sercava de rivare a Venesia, Lodovico Manin el ga pronuncià ła çełebre fraxe ''Sta notte no semo sicuri neanche nel nostro letto''.
 
Ałe sedute del ''Magior Consiglio'' dei dì sucesivi, indove a se doveva decidare se cedare ałe richieste fransexi, el se ga presentà pałido e conco voxe tremante: [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] el pretendeva ła creasion de on rexime democratego al posto de ł'ołigarchia, ło sbarco de on'armada de 4 000 soldati fransexi a Venesia (e a sarìa sta ła prima volta de on exercito straniero a Venesia da ł'epoca dełade ła fondasion), ła consegna de alcuni capitani venesiani che i gaveva conbatù ł'exercito fransexe invasor in teraferma. El dì [[8 de majo]] el doxe el se ga dichiarà pronto a metare zò łe insegne ducałi inte łe man dei capi dełade ła rivołusion, invitando 'ntel contenpo tute łe magistrature ało steso paso: a pare che uno dei consijeri ducałi, tal Francesco Pesaro, el gavese invese spronà el doxe a scapare a [[Zara (Croazia)|Zara]], posedimento venesian inte ła [[Dalmazia|Dalmasia]] ancora fedełe e sicura. El [[12 de majo]] a se ga svolta ł'ultima riunion del ''Magior Consiglio'', in cui, pur non esendo rivà al numaro łegałe, a xe sta decixo de acetar in tuto e par tuto łe richieste de Bonaparte. A se ga decixo anca ło sgombaro dei soldati ''schiavoni'' da Venesia, cusì da non determinare incidenti quando ca fuse entrà in sità i miłitari fransexi. El [[15 de majo]] el doxe el ga łasà el palazo ducałe par ritirarse 'ntel palazo dełade ła so fameja, e i fransexi i xe entrà a Venesia.
 
Ł'ultima seduta del ''Magior Consiglio'' ła xe sta descrita da [[Ippolito Nievo]] 'ntel romanzo [[Le confessioni di un italiano]].
Riga 51:
Ła [[Dalmazia|Dalmasia]], posedimento de Venesia, ła xe sta conquistà dai [[Asburgo]] dopo ła fine de Venesia.
 
Dopo ł'abdicasion, Lodovico Manin el ga rifiutà de diventar capo dełade ła munisipałità provisoria, e el ga smeso de frequentar ła bona società: no 'l se faxeva catare in caxa quando che i ło sercava, no 'l partecipava ai pransi de eticheta, no l'andava pì a teatro, no el ga fato pì da [[sàntoło]]. El ga dovesto dare indrìo łe insegne ducałi, che łe xe sta bruxà dała munisipałità provisoria in piaza San Marco insieme al "livro d'oro", el registro dełede łe fameje patrisie che łe costituiva ł'ołigarchia. Dovendo pasejar parecio par motivi de sałute, el vegneva insultà del popoło, che el rinpianseva el governo pasào. El vołeva finir i so dì inte on [[convento]], ma gnanca questo a ghe xe sta posibiłe.
 
El xe morto in caxa soa par [[idropisia]] e congestion polmonare el [[24 de otobre]] [[1802]]. El gheva disposto che el so funerałe el fuse svolto «con minore pompa possibile», łasiando 110 000 ducati a beneficio de mati furioxi, putini abandonai, putèe bisognoxe de dote. El xe sta sepolto inte ła Cexa dei Scalzi a Venesia, a fianco de ł'atuale stasion feroviaria de Venesia Santa Lucia inte ła tonba de fameja dei Manin dove zà a ripoxava so mujer.
Riga 57:
De łe a resta łe so memorie, scrite de so pugno inte 'no stiłe sialbo.
 
A sarìa masa façiłe criticarlo come on omo debołe e responsabiłe dełade ła fine de Venesia. A bisogna invese dir che ła fine de Venesia ła vegneva da distante, da non èsare sta bona a rinovarse, al vołer mantegnere a tuti i costi magistrature che łe gera oramai inadeguate, de aver mandà fora da Venesia tute łe persone che łe gaveva capìo ca gera necesario on rinovamento. Manin el xe sta sì on doxe debołe e inadeguato, ma profondamente onesto, che no 'l ga mai vołesto fare i so intaresi, che el se ga rifiutà de diventare on pajaso inte łe man de Napoleon che, a pì de 70 ani, no 'l gheva ła forsa fixica e morałe di ciapar su e scapar in Dalmasia. A se ghe deve riconosare - soratuto - el fato che el ga sparagnà a Venesia de èsare bonbardà.
{{Sucesion|titolo=Dogi veneziani|periodo=[[1789]]-[[1797]]
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/wiki/Ludovico_Manin"