Wikipedia

Difarense intrà łe version de "Xiometria"

Navega in tel istorego in manjiera interativa
[Version verifegà][Version verifegà]
← Difarensa pì vèciaDifarensa pì nova →
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
VixuałeWikitesto
p →‎top: sostitusion
Targheta: Canbio faxesto co AWB
p →‎top: sost, replaced: 'ntel → inte el (5)
Targheta: Canbio faxesto co AWB
Riga 1:
{{Variansa|padoan}}
[[Imàjine:Westerner and Arab practicing geometry 15th century manuscript.jpg|right|300 px|thumb|Osidentałe e àrabo che i pràtega ła giometria, manoscrito sénsa nome del [[XV secolo|XV sècoło]].]]
Ła '''giometria''' (dal [[łéngoa greca|greco]] ''γεωμετρία'', conposto da ''γῆ'', ''gê'' = "tera" e ''μετρία'', ''metria'' = "mexura", tradoto dónta leteralmente come ''mexurasion de ła tera'') ła xe que ła parte de ła [[sienza|siensa]] [[matemàtega]] che ła parla de łe forme 'ntelinte el [[pian]] e 'ntelinte el [[spasio]] e de łe sóe difarénti rełasion.
 
Se pénsa che ła giometria ła sia nasesta 'ntel'[[Storia de l'Egito|Antigo Egito]]. [[Erodoto]] el conta che par via dei fenòmeni che i smagnava e i portava tera, durante łe piéne del [[Nilo|Niło]], l'estension de łe propietà teriére egisiane łe canbiava ogni ano e łe gaveva da èsare calcołae de novo par scopi fiscałi. Cusì el xe nasesto el bixogno de descovrir tècneghe de ''mexura de ła tera'' (''giometria'' 'ntelinte el signifegà orixenario del tèrmine).
 
Ła crésita de ła giometria pràtega el xe vèro antigo, par i numaruxi vantaji che ła parmete e par i quałi ła xe stada creada, e in tinpi łontani ła xe stada a volte fidada a na categoria de savi co tribusion sacerdotałi.
Riga 9:
'Ntel'[[Antiga Gresia]] i ga scuminsià a doparare co frequénsa ła riga e'l [[conpaso]] (anca se pare che sti struminti i fuse xà stai inventai da altre parte) e soratuto ła xe nasesta l'idea nova de doparar tècneghe demostrative. Ła giometria greca ła xe servia de baxe par ła cresuda de ła [[xiografia|giografia]], del'[[astronomia]], del'[[òtica]], de ła [[mecànega]] e de altre siénse e anca de difarénti tècneghe, come quełe par ła [[navegasion]]. Inte ła siviltà greca, oltra ła giometria euclidea che ła se studia ancora a scóła e a ła teoria de łe còniche, łe xe naseste anca ła [[giometria sfèrega]] e ła [[trigonometria]] (piana e sfèrega).
 
L'introdusion de łe [[coordenade]] de [[René Descartes]] e ła cresuda, 'ntelinte el fraténpo, del'[[àlgebra]] łe ga marcà na nova tapa par ła giometria, parché figure giomètreghe, come łe curve piane, łe podeva da ełora èsare raprexentae in [[giometria anałìtica]], co [[funsion]] e [[equasion]]. Sta roba ła ga xugà un roło ciave inte ła cresuda de inportansa del [[càlcoło]] 'ntelinte el [[XVII secoło|XVII sècoło]]. Infin, ła teoria de ła [[prospetiva]] ła ga demostrà che ghe jera de pì par ła giometria che łe sołe propietà mètreghe par łe figure: ła prospetiva, infati, ła xe l'orìxene de ła giometria projetiva. El sojeto de ła giometria el xe stà richìo da novo dal studio de ła strutura drénto dei ojeti giomètreghi, che'l xe stà orixenà da [[Eulero]] e [[Carl Friedrich Gauss|Gauss]] e'l ga portà a ła nasuda de ła [[topołogia]] e de ła [[giometria difarensiałe]].
 
== Giometria euclidea e giometrie no euclidee ==
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/wiki/Xiometria"