Wikipedia

Difarense intrà łe version de "Clima"

Navega in tel istorego in manjiera interativa
[Version verifegà][Version verifegà]
← Difarensa pì vèciaDifarensa pì nova →
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
VixuałeWikitesto
VajotwoBot (discusion | contribusion)
Bot
189 025 modifiche
p Sostitusion varie
p clean up, replaced: de'l → del (20)
Targheta: Canbio faxesto co AWB
Riga 1:
El '''clima''' el xe ła condision carateristega de'ldel [[atmosfera]] in prosimità de ła [[superfise terestre]] su na data [[rejon|rejon jografica]]. A diferensa de'ldel [[tenpo atmosferego]], che el se riferise a łe condision atmosfereghe atuałi e a łe variasion de łe 'stese inte el arco de un par de setimane, el clima el se riferise a'l longo periodo: dixemo che 'l xe na media de łe condision atmosfereghe che łe vien oservae so un dato posto durante svariati ani<ref>Ła [[Organixasion Metereołogica Mondiałe]] (WMO) ła ga stabiłio che ła durata minima de łe ''serie tenporałi'' de dati pa' poder ricavare łe carateristeghe climateghe de na çerta area ła xe de '''30 ani'''.</ref>.
 
Ła siensa che studia el clima ła xe ła [[climatołogia]].
 
== Ełementi e fatori de'ldel clima ==
 
I ''ełementi de'ldel clima'' i xe che i fenomeni fixici mixurabiłi (che i vien mixurai da łe [[stasion meteo]]) che inte łe łoro difarenti conbinasion i definise el clima. Pa' ''fatori de'ldel clima'' se intende inveçe łe condision che produxe variasion so i ełementi de'ldel clima: i se połe distinguere in ''fatori xonałi'' e ''fatori giografici''.
 
==== Ełementi ====
Riga 28:
* atività antropega
 
== Clasifegasion de'ldel clima ==
 
Cofà baxe par clasifegare i climi vien doparà varie variabiłi atmosfereghe. Data ła disponibiłità de i dati de [[tenperadura]], racolti da łe varie stasion de oservasion prexenti in tuto el mondo, uno dei sistemi de clasifegasion de'ldel clima pì difuxi el gheva come baxe propio łe '''medie mensiłi de ła tenperadura'''. In sto modo se sudivide i climi in tri grupi prinçipali:
* ''climi sensa inverno'' o ''climi de ła base latitudini'', overosipia in nesun mexe de'ldel ano ła tenperadura media ła xe inferiore a i 18&nbsp;°C;
* ''climi sensa istà'' o ''climi de łe alte latitudini'', overosipia in nesun mexe de'ldel ano ła tenperadura media ła xe superiore a i 10&nbsp;°C;
* ''climi de łe medie latitudini'', overosipia i climi có na stajon estiva e una invernałe che i se trova in mexo a i primi do (fra i ''sensa inverno'' e i ''sensa istà'').
In sta maniera ogni emisfero de ła tera el vien sudivixo in tre da do [[ixoterma|ixoterme]]: cueła de i 18&nbsp;°C de'ldel mexe manco caldo e cueła de i 10&nbsp;°C de'ldel mexe pì caldo. L'area dełimità da ste do ixoterme xe aponto cueła de i ''climi de łe medie latitudini''.
 
Altra variabiłe climatega uxà pa' clasifegare i climi ła xe łe '''[[precipitasion]]''', anca par sta variabiłe ghe xe gran disponibiłità de dati dato che i vien tirai su senpre da łe stasion meteo che łe tira xo anca ła tenperadura. Có sto sistema se połe sudividare el globo, stavolta có łe [[ixoiete]], in sete rejon.
Riga 50:
* I ''climi de łe alte latitudini'', regołai da mase de aria połari e artiche.
 
Uxando łe precipitasion e 'l [[evapotraspirasion]] el climatołogo merican [[C. W. Thornthwaite]] el ga ideà un modo pa' clasifegare el clima drio el '''[[biłancio de'ldel acua a'l teren]]'''.
 
Werner H. Terjung, inte el [[1970]], el ga proposto na clasifegasion de i climi baxà so ła '''[[insołasion]]''' e so ła '''[[radiasion neta]]'''.
Riga 56:
==== Sistema Köppen-Geiger ====
 
Inte el 1918 [[Wladimir Köppen]] de'ldel università de Graz el ga inventà un sistema de clasifegasion (in gran parte enpirico) baxà so le medie mensiłi de tenperadure e precipitasion. Inte i ani el xe sta rivisto e estexo da i so alievi e el '''sistema de'ldel Kõppen''' el xe tutora uno dei sistemi de clasifegasion pì uxai. Sto sistema el xe caraterixà da un codexe de letere che łe indica i prinçipałi grupi de climi e i vari sotogrupi.
I grupi prinçipali i xe sincue:
* '''A''': ''climi tropicałi'', tenperadura media senpre superiore a i 18&nbsp;°C, nó stajon invernałe, precipitasion abondanti che łe supera ła evaporasion anua.
* '''B''': ''climi aridi'', evaporasion potensiałe ła supera łe precipitasion anue.
* '''C''': ''climi tenperati caldi'' (o pi coretamente ''mexotermici''), el mexe pì fredo el ga na tenperadura media inferior a 18&nbsp;°C ma superior a -3&nbsp;°C, almanco un mexe el ga na tenperadura media sora i 10&nbsp;°C.
* '''D''': ''climi nivałi'' (o ''microtermici''), el mexe pì fredo el ga na tenperadura inferior a i -3&nbsp;°C, ła tenperadura media de'ldel mexe pì caldo ła xe sora i 10&nbsp;°C.
* '''E''': ''climi glasiałi'', ła tenperadura media de'ldel mexe pì caldo ła xe manco de 10&nbsp;°C.
I sotogrupi, overosipia łe seconde letare de'ldel codexe:
* '''S'''<ref name=aridi>ła va soło che in abinamento có ła letera B, overosipia i climi aridi</ref>: ''clima de ła stepa'', clima semiarido có çirca 380–760&nbsp;mm de precipitasion anue.
* '''W'''<ref name=aridi />: ''clima dexertico', clima arido có manco de 250&nbsp;mm de precipitasion anue.
Riga 71:
* '''m'''<ref>ła se aplica soło a'l grupo ''A''</ref>: ''clima de ła [[foresta pluvial|foresta pluviałe]]''.
Pa' diferensiare ncora de pì i climi el Kõppen el ga xontà na tersa letera al codexe:
* '''a'''<ref name=CeD >ła se abina a i climi ''C'' e ''D''</ref>: istà tanto calda, tenperadura media de'ldel mexe pì caldo superiore a i 22&nbsp;°C.
* '''b'''<ref name=CeD />: istà calda, tenperadura media de'ldel mexe pì caldo inferiore a i 22&nbsp;°C.
* '''c'''<ref name=CeD />: istà curta e fresca, manco de 4 mexi sora i 10&nbsp;°C.
* '''d'''<ref>ła se abina soło a'l clima ''D''</ref>: inverno tanto fredo, mexe pì fredo soto i -38&nbsp;°C.
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/wiki/Clima"