Diałeto bresan

El bresan (nome łocal: bresà, IPA: [bre'sa] o [bre'ha]) el xe un diałeto oriental de ła łéngua łombarda.
El xe parlado te la Provincia de Bresa, te l'Alto Mantoan e te ła banda pì sud-oçidental del Trentin (par exenpio, ła Val de Ledro). El xe łigà stretamente al bergamasco e al cremasco.
Rispeto ai altri diałeti łombardi, el bresan el ga avudo n'influenza łessical vèneta pì forta.

Varianti

Drento a la provincia de Bresa no ghe xe na granda variazion diałetal. Tradizionalmente, ła zona de ła provincia che ła se vexina de pì a ła parlada çitadina ła xe ła Basa, intanto che te łe vai (Camònega, Trompia, Sabia...) trovemo anca de łe caraterìsteghe pì originai. El diałeto gardexan el mostra dei caràteri de transizion col vèneto pì forti (par exenpio, ła conservazion de ła -r dei infinidi). Tra łe varianti pì particołari ghe xe queła de Lumezzane e queła de Bagolino. Tel nord de ła Val Camònega se parla dei diałeti de tipo alpin.

El verbo

Eser

• Indicativo prexente: mé só, té ta sét, lü l'è, nóter sóm, óter sif, lur i è.
• Indicativo inperfeto: mé sìe, té ta sìet, lü l'ìa, nóter sìem, óter sìef, lur i ìa.
• Indicativo futuro: mé saró, té ta sarét, lü el sarà, nóter saróm, óter sarìf, lur i sarà.
• Congiuntivo prexente: che mé sàpes/sìes, che té ta sàpes/sìes, che lü el sàpes/sìes, che nóter sómes, che óter sàpes, che lur i sàpes/sìes.
• Congiuntivo inperfeto: che mé födès/fös, che té ta födèset/föset, che lü el födès/fös, che nóter födèsem/fösem, che óter födèsef/fösef, che lur i födès/fös.
• Condizional prexente: mé sarès, té ta sarèset, lü el sarès, nóter sarèsem, óter sarèsef, lur i sarès.
• Infinido: (v)èser.
• Partiçipio passado: stat, stàda (pl. stacc, stàde).

Averghe

• Indicativo prexente: mé g'hó, té ta g'hét, lü el g'ha, nóter g'hóm, óter g'hìf, lur i g'ha.
• Indicativo inperfeto: mé gh'ìe, té ta gh'ìet, lü el gh'ìa, nóter gh'ìem, óter gh'ìef, lur i gh'ìa.
• Indicativo futuro: mé gh'aró, té ta gh'arét, lü el gh'arà, nóter gh'aróm, óter gh'arìf, lur i gh'arà.
• Congiuntivo prexente: che mé gh'àbes, che té ta gh'àbes, che lü el gh'àbes, che nóter gh'ómes, che óter gh'àbes, che lur i gh'àbes.
• Congiuntivo inperfeto: che mé gh'ès, che té ta gh'ès, che lü al gh'ès, che nóter gh'èsem, che óter gh'èsef, che lur i gh'ès.
• Condizional prexente: mé gh'arès, té ta gh'arèset, lü el gh'arès, nóter gh'arèsem, óter gh'arèsef, lur i gh'arès.
• Infinido: (v)ìga.
• Partiçipio passado: it, ìda (pl. icc, ìde).

I coniugazion

• Indicativo prexente: mé cànte, té ta càntet, lü el cànta, nóter cantóm, óter cantìf, lur i cànta.
• Indicativo inperfeto: mé cantàe, té ta cantàet, lü el cantàa, nóter cantàem, óter cantàef, lur i cantàa.
• Indicativo futuro: mé cantaró, té ta cantarét, lü el cantarà, nóter cantaróm, óter cantarìf, lur i cantarà.
• Congiuntivo prexente: che mé cànte, che té ta càntet, che lü el cànta, che nóter cantómes, che óter cantìf, che lur i cànta.
• Congiuntivo inperfeto: che mé cantàse, che té ta cantàset, che lü el cantàs, che nóter cantàsem, che óter cantàsef, che lur i cantàs.
• Condizional prexente: mé cantarès, té ta cantarèset, lü el cantarès, nóter cantarèsem, óter cantarèsef, lur i cantarès.
• Infinido: cantà.
• Partiçipio passado: cantàt, cantàda (pl. cantàcc, cantàde).

II (e III) coniugazion

• Indicativo prexente: mé nàse, té ta nàset, lü el nas, nóter nasóm, óter nasìf, lur i nas.
• Indicativo inperfeto: mé nasìe, té ta nasìet, lü el nasìa, nóter nasìem, óter nasìef, lur i nasìa.
• Indicativo futuro: mé nasaró, té ta nasarét, lü el nasarà, nóter nasaróm, óter nasarìf, lur i nasarà.
• Congiuntivo prexente: che mé nàse, che té ta nàset, che lü el nas, che nóter nasómes, che óter nasìf, che lur i nas.
• Congiuntivo inperfeto: che mé nasèse, che té ta nasèset, che lü el nasès, che nóter nasèsem, che óter nasèsef, che lur i nasès.
• Condizional prexente: mé nasarèse, té ta nasarèset, lü el nasarès, nóter nasarèsem, óter nasarèsef, lur i nasarès.
• Infinido: nàser.
• Partiçipio passado: 'nasìt, nasìda (pl. 'nasìcc, nasìde).

Varda anca

• Łéngua łombarda
  • Diałeto bergamasco
  • Diałeto cremasco
  • Diałeto cremonexe
• Diałeto veronexe
• Diałeto trentin
• Diałeto mantoan
• Bresa

Łigami de fora

• El diałeto de Bresa (co na gramàtica de baxe e un vocabolàrio) Archivià il 28 de disenbre 2014 in Internet Archive.

• Un studio sol diałeto de Toscolano-Maderno Archivià il 6 de marso 2016 in Internet Archive.

• Proverbi de Bresa
• Altri proverbi bresan, de l'Alto Sebin e de la Val Camònega
• Maniere de dir de l'Alto Sebin e de la Val Camònega Archivià il 7 de majo 2015 in Internet Archive.

• Altri proverbi de Bresa
• Vocabolàrio de Corteno Golgi Archivià il 24 de agosto 2014 in Internet Archive.

• Informazion sol diałeto de Borno Archivià il 4 de marso 2016 in Internet Archive.

• Altre informazion sol diałeto de Borno
• La cantina di Ermete - musica progfolk in dialetto bresciano Archivià il 4 de novenbre 2016 in Internet Archive.

• El diałeto de Bagolino Archivià il 5 de marso 2016 in Internet Archive.