Xurixdision

El termine xurisdision (dal latino iurisdictio, a so olta derivà da ius dicere), in derito, njien d'oparà co diversi significai tra łori unii. Połe, infati, significare:

• in senso ojetivo, Ła funsion publica (funsion xurixdisionałe) che consiste inte el'aplicasion del derito oxetivo, interpretandoghe łe dispoxision che xenera norme par rendarle operanti inte el caxo concreto, par rixolvare łe controversie in poxision di tersietà, o sia de indipendensa rispeto a łe parti e de indiferensa rivardo l'exito de ła controversia;
• in senso soxetivo, l'insieme dei organi che i exersita sta funsion, i xudaxe;
• ła sfera de competensa de on xudaxe o, col significà pì xenerałe ma manco approprià, de on organo publico;
• Inte el derito eclexiastego, ona de łe do potestà (dita anca potestà de goerno) che ga la Ceza par raxonxare el so fin esensiałe che consiste inte ła sałute de łe anime (l'altra xe ła cusì dita potestà d'ordine, cio xe el podere de aministrare i sacramenti); se distingue in g. de fòro interno e g. di fòro esterno a segonda che se exersiti escluxivamente inte el'àmbito de łe cosense o pure inte ła sfera dei raporti sociałi, e comprende insieme i poderi de lexiferar, de amministrar e de xudegar (in senso pì streto, el derito canonrlego el ciapa drento anca el podere de examinar na controversia e de ciamarla co l'emanasion de na sentensa).

Ła tradisionałe allegoria de ła xustisia inte el'interpretasion de giotto, Capeła dei Scrovegni, Padova

El sinonimo de xurixdision, inte i primi do significai, si costuna dirghe anca aministrasion de ła xustisia, anca se la xurixdision, in senso oxetivo e soxetivo, se distingua da l'aministrasion cusì dita justa. D'altra parte, sta espresion ła njien d'oparada anca co on significà difarente, par indicar łe funsion aministrative cołegae a ła xurixdision.