|
In [[lenguìstica]] ła '''declinazsiondeclinasion''' l'è l'insieme de łe varie fórme che ciapa i nomi, i agetivi, i artìcołi e i pronomi par indicar ła funzsion sintàtica che i ga 'nte na fraxe. Łe fórme łe canbia drio ła final (dexinenzsa) o ła parte inizsial de ła paroła (prefiso) o in baxe a canbiaminti interni de vocal o consonante.
Tradizsionalmente ła declinazsiondeclinasion ła vien divixa in '''caxi''' (lat. ''casus'' "el cascar, nar zo, ła caduta") cioè el modo che ła paroła ła ''casca'' quando che ła vóxe ''ła va zo'' in fóndo a ła paroła, ndando a ''finir'' in vari modi. Questo parché łe prime łéngue studiàe (łatin, grego, sànscrito) łe baxava ła só declinazsiondeclinasion su ła final. In latin gh'era sie caxi (tri caxi direti [[nominativo]], [[acuxativo]], [[vocativo]] e tri caxi obliqui [[genitivo]], [[dativo]], [[ablativo]]) ma ghe xe altre łéngue anca moderne che łe ghen'à de pi.
Par exenpio:
*in [[łéngua groenlandéxe|groenlandéxe]] ghe xe un sistema misto: nomin-asołutivo, acuxativo, ergativo, pi altre fórme de łógo.
Ła declinazsiondeclinasion ła distingue anca el [[xènare gramaticałe|xènare]] come [[maschil]], [[feminil]] e in caxo [[nèutro]] che in zserte łéngue el vien sostituìo da ła [[clase gramaticałe|clase]] che ła raprexenta de łe caratarìstiche fìxiche come ''animà/inanimà, uman/no-uman, vegetal, èser soranaturałe, roba fata a man/roba naturałe''. El swahili par exenpio el ga un sistema de clasi, mentre el svedéxe l'à un sistema misto baxà su "maschil (uman), feminil (uman), nèutro, xènare-comun (=no-uman ma gnanca nèutro)".
Da ùltimo, ła declinazsiondeclinasion ła distingue anca el [[nùmaro gramaticałe|nùmaro]] cioè de sòłito el [[singołar]], el [[plural]] e in caxo el [[dual]] (che indica i pari de robe: dó man, dó careghe). In zserte łéngue ghe xe el [[trial]] (tri robe) e 'l quatrial [[quatro]] e łe łéngue dei signi le à parfin el [[quinquial]] (grupi de zsinque robe).
[[Categoria: Łenguìstega]]
|
