Difarense intrà łe version de "Muran"
| [Revixion njiancora controłà] | [Revixion njiancora controłà] |
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
p canbio categoria |
slargo |
||
Riga 1:
[[Imagine:Murano Rio del Vetrai.jpg|left|250 px|thumb|El rio dei Verièri.]]
'''Muran'''
▲'''Muran''' l'è un'ixoła situà a nord-est de [[Venesia]], łongo el canàl di Marani. Ła xé totalmente urbanisà, si no par ła Sacca S. Matia indeso en faxe de bonìfega. Ła gà çirca 6.000 abitanti. L'è conposta da sete ixołe pì picenine divixe da [[canàl|canałi]] e rii ma cołegae tra łore da ponti.
Ła xé
== Storia ==
Muran ła xé stada un dei tanti séntri fondai da èxułi de [[Altin]] durante łe [[invaxion barbàreghe]]. Secondo ła tradision, el topònimo el vegniria fora da ''Ammuriana'', na de łe porte de ła sità mare.
Ła sità, da sénpre inseria 'nte ła [[Venesia marìtima]], ła ga avuo na serta autonomia fin al [[1171]], có ła xé stada unìa al [[sestièr]] de [[Santa Cróxe (sestièr)|Santa Cróxe]]. Dal [[1275]] ła xé stada invese governada da un só podestà; ła ga anca avuo el vantagio de poterse gare qualche lege, varantìa da un [[Magior Consegio]] formà da un bon nùmero de nòbiłi muranéxi (a ocio sinquexénto e co un [[Podestà]] a cao), e de cugnar na sóa monea (l'''[[Oxea#Oxea_de_Muran|Oxea]]'').
Bastansa presto ła xé deventada inportantìsima per ła łavorasion artìstega del véro, grasie ad un decreto de ła [[Repùblica de Venesia|Serenìsima Repùblica]] del [[1295]] che ghe dava el strasferimento de łe fornaxe da Venesia: più de na volta, infati, łore łe gaveva cauxà grandi incendi, gravai dal fato che eora i edifisi a Venesia i gera soratutto in [[legno]].
L'autonomia del'ìxoła, indeso come comun, ła xé confermada soto [[Napoleon]], el qual el ga però despupiłà e desfà paréci convénti e céxe (ancuo ghe ne xé soło tre), e soto i [[Regno Lombardo-Vèneto|Austrìasi]]. L'istitusion, che ła contegniva anca [[Ìxoła de Sant'Erasmo|Sant'Erasmo]] e łe [[Vignołe]], ła xé stada smorsada 'ntel [[1923]] e'l teritorio meso drénto a queo de Venesia.
Ła "''Vóxe de Muran''" ła gera ła gaxeta ufisial del'ìxoła.
=== L'arte del véro ===
[[File:Palazzo compagni, salone, lampadario di murano 01.JPG|left|250 px|thumb|Lanpadaro fato a Muran, a pałaso Compagni]]
'Ntel [[1295]] i ga sièlto che i verièri de Venesia, al łavoro forse xà prima del [[1000|miłe]], i fuse spostai a Muran perché i fórni dei lavoratóri i gera speso responsàbiłi de tremendi incendi, che i deventava davèro grandi perché a quei ténpi i edifisi i gera prinsipalmente in [[legno]]. Però, documenti e reperti antighi i prova che l'industria ła se fuse mosa 'ntel'ìxoła xà da ténpo.
Spostar i verièri a Muran el xé servìo a ła Serenìsima per controłarghe megio el mestièr, xełosa den'arte che ła ea gaveva fata famoxa in tuto el mondo fin da łe orìxene. I mastri verièri i gera obligai a vìver sul'ìxoła e'i no podeva miga łasiar Venesia sensa un permeso spesial. Paréci, però, i xé stai boni a scapar, esportando ai foresti łe łore famoxe tècneghe. Ła più inportante crixi ła ga colpìo l'industria ła xé stada quea del [[XV sècoło]], có i ga scomensà a fabricar i cristałi de [[Boemia]], forse ispirai ai stési véri de Murano. Venesia ła xé vegnùa fora da sta situasion, spece da có el véro el xé stà doprà per ła reałixasion de lanpadari, ancuo infrà i prodóti più cognosùi de Muran.
Soło i mastri verièri, infrà quei chei no gera nòbiłi, i podeva maridarse co fie de [[Patrisiato|patrisi]]. Ła Repùblica infati, ła ga bandixà un decreto, daspò łe cagnare capitae 'ntel Magior Consegio de Muran, chel deciarava sitadini muranéxi soło quei chei fuse nasùi 'ntel'ìxoła o'i gavese cronpà edifisi in sta qua. 'Ntel [[1602]], el podestà Barbarigo, 'ntel censir i ixołani, el ga sièlto de scrìver un ''Libro d'Oro''. Per èser scriti drénto bixognava averghe el consénso de ła Repùblica, roba che no ła gera né sénplexe né breve. Chi nol rexultava iscrito no'l podeva svolxer un qualche tipo de łavoro da verièr, no'l partesipava ai conségi e no'l deponeva de tuti i altri vantagi acordai ai sitadini muranéxi.
[[Categoria:Ìxołe de ła laguna de Venesia]]
| |||