Difarense intrà łe version de "Magnar"

Łe [[semi|seménse]] de algune piante i xé bone fonte de magnar par i anemałi, anca i ómeni, par el fato che łe contien un bel fià de ełeménti che i serve a ła pianta par créser al'inisio, anca grasi sani come l'[[Omega-3]]. De fati, ła magioransa dei magnar dei èseri umani ła xé costituia da łóri. Łe xé seménse da magnar łe xe [[cereałi]] (come [[formento]], [[rixo]], [[formenton]], [[órxo]], [[avena]], [[sorgo]] ...), [[legumi]] (come [[faxiol|faxiołi]], [[bixo|bixi]], [[lénte]], [[fava|fave]], [[bagigio|bagigi]] ...), e [[nogheranogher|noxe]]. Altre seménse, come el [[girasol]] o ła [[giorgiołina]], łe fa un ogio rico de całorie.

Na de łe resete più antighe ła vien fora dal'[[Antico Egito|Antigo Egito]] e ła ga come baxe ła [[céxara]]. I sémi i xé, in gènere, pieni de grasi insàturi e, magnai co moderasion, i xé considerai bastansa sałutari, anca se no se pol miga magnarli tuti.I sémi grandi, come quełi del [[limon]] i pol far sofegar, méntre quełi dei [[pomaro|pómi]] e de łe [[seraxaro|siaréxe]] i contien cianuro vełenóxo.

I [[fruti]] łe ovare maturae de łe piante, coi sémi drénto. Paréce piante łe ga adatà el sistema de far fonte de magnar par i anemałi, cusì che łóri i magna sti qua e i moła i sémi łontan. De conseguénsa, i fruti i xé na parte inportante de ła cuxina de paréce popołasion. I più conosùi i xé el [[pomaro|pomo]], el [[pero]], ła [[naransa]], el [[limon]], ła [[banana]], el [[persegaro|pèrsego]], l'[[armełin]], l'[[àmoło]]. L'[[ua]] e łe [[ołive]] łe vien magnae, anca se el só magior uxo el xé ła produsion, respetivamente, de [[vin]] e [[ojo|ogio]]. Ghe xé magnar, come i [[pomodoro|pomodori]], łe [[suca|suche]] e łe [[mełansana|mełansane]], che i xé fruti, anca se par el saor i vien considerai verdura. Łe [[baca|bache]] i xé dei pìcołi fruti bastansa saoridi, che i se cata in natura 'ntei boschi in sbari o i vien coltivai: łe più conosùe łe xé ła [[fràgoła]], el [[franbołèr|frànboło]], ła [[mora]], ła [[giasena|giàxena]], el [[ribes]].

I anemałi i vien doperai come magnar in manièra direta come indireta, traverso i sói prodoti. Ła [[carne]] ła xé n'exénpio de un prodoto diretamente tólto da n'anemal, che'l vien sia dai [[mùscoło|mùscołi]], sia da altri [[òrgano (anatomia)|òrgani]]. Otegnimo ła carne traverso l'[[arlevamento]] o ła [[caxa|casa]]. Infrà i magnar prodoti dai anemałi catémo i prodoti de ła late (un [[béver]]), prodoto da łe [[giàndołe mamarie]] dei [[mamìfari|mamìferi]], che ła vien trasformà in [[laticin]]i, come el [[formai|formagio]], el [[butiro]] o ła [[puìna|puina]]. In axónta specialmente i [[oxei]] (soratuto ła [[gałina]]), ma anca i [[pesi|pési]], i moła [[vóvo|vóvi]] boni da magnar par l'omo e łe [[ava|ave]] łe produse el [[mièl]], na trasformasion del [[nètare]] dei [[fiórfior|fióri]]i, che'l xé un popołar dolsifegante in paréce culture. Ghe xé culture che łe dòpera el sàngue come ingrediénte de łe piatanse, come el [[boldon]].

I insacai o [[sałume|sałumi]] i xé carne de mamìfari tratae par favorighe ła conservasion; un dei mètodi più doperai el xé ła [[fumegasion]]. I vien da anemałi de arlevamento ([[cavra]], [[piègora]], [[oca]]) o salvàdeghi ([[cervo]], [[sengiałe|sengial]], [[caoriól|cavriol]]), anca se queło più doperà el xé el porseło, dal qual tołémo [[parsuto|parsuti]], [[lugànega|lugàneghe]], [[sałame|sałami]] e parece altre robe.

Algune culture e persone no łe consuma carne o prodoti dei anemałi par raxon culturałi, de diéta, de sałute, de ètega o ideołòxiche. 'Ntel [[Abraismo]] e 'ntel [[Islam]] se respeta ła prescrision de no magnar carne de [[mas-cio|porseło]], anemal considerà inpuro. I [[vegetariani]] i no magna carne, i [[vegani]] gnanca quei piati che i contien ingrediénti tólti via dai anemałi.