Difarense intrà łe version de "Gernikako Arbola"
[Revixion njiancora controłà] | [Revixion njiancora controłà] |
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
p r2.6.4) (Bot: Canbio: gl:Árbore de Gernika |
p r2.7.3) (Robot: Xonto ja:ゲルニカの樹; modifiche estetiche |
||
Riga 1:
[[
El '''''Gernikako Arbola''''', che en [[łéngua basca|basco]] vol dir ''albaro de [[Gernika]]'', l’è na quercia che sinbołixa łe tradisionałi łibartà del popoło [[Bizkaia|bixcain]] e, par estension, de l’intiero [[Euskal Herria|popoło basco]]. I siori de Bizkaia (incluxi i re de Castilia e i pretendenti carlisti al trono) i jurava de rispetar łe łibartà bixcaine soto de eło e ła tradision ła s'à mantegnùa: al dì d'ancó anca el [[lehendakari]], presidente de ła [[Comunità autonoma dei Paexi Baschi|comunità autonoma basca]], l'açeta ła so carica qua.
== L’albaro ==
[[
Durante el [[Età de mezo|Medioevo]], i raprexentanti de i viłaji bixcaini i tegnea łe so asenblee soto i grandi albari łocałi.
Col pasar del tenpo, a partir dal [[1512]], el ruoło de l’asenblea de Gernika el vien a sostituirse a queło de łe singołe asenblee, e ła so quercia l’aquixise un significato sinbołico.
Riga 9:
Atualmente łe asenblee łe se tien in te na costrusion apoxitamente costruìa par sto scopo in tel [[1833]].
=== Storia de l'Albaro ===
[[
Ła dinastia de i albari de Gernika conosùi:<ref name="ElMundoTrees">|El Mundo, 26 febrar 2005, [http://www.elmundo.es/papel/2005/02/26/espana/1761516.html Otro árbol de Gernika] {{es}}</ref>
Riga 33:
zin dagit}}
<br /><br />
{{quote|Davanti a Dio co umiltà<br />
en pié sora ła tera basca<br />
Riga 43:
In te l’epoca moderna, davanti al ‘’juro’’, s'à xontà ła fraxe "davanti a voialtri, raprexentanti del popoło".
== L'ino ==
[[
'''''Gernikako arbola''''' l’è anca el titoło de na canson (in te ła forma del ''[[zortziko]]'') prexentà a [[Madrid]] ([[1853]]) dal bardo basco [[José María Iparraguirre]], muxica de ’’Juan María Blas de Altuna e Mascarua’’, a cełebrasion de l’albaro de Gernika e de ła łibartà basca. Sta canson l’è un ino mia ofiçiałe dei baschi, afiancà a l’ofiçial [[Eusko Abendaren Ereserkia]]. L’è stà ciamà ła "[[marsiliexe]] dei baschi".
=== Parołe ===
Ghè versioni con quatro, oto o dodexe strofe.
En più, Iparragirre, en quanto [[bertsolari]] e quindi inprovixador, l’à introdoto diverse varianti durante łe so performance.<ref name="Haritschelhar">[http://www.iker.cnrs.fr/pdf/Haritschelhar_Gernikako_arbola.pdf Gernikako Arbola, véritable hymne basque], de Jean Haritschelhar. {{fr}}</ref>
Riga 65:
|L’è çirca mile ani,<br />i dixe,<br />che Dio el l’à piantà,<br />l’albaro de Gernika:<br />Stà en pié, ałora,<br />deso l’è el tenpo;<br />se te caschi<br />se perdaremo totalmente.
|-
| Etzera erorico<br />Arbola maitea,<br />Baldin portatzen bada<br />Vizcaico juntia:<br />Lauroc artuco degu<br />Surequin partia<br />Paquian bici dedin<br />Euscaldun gendia.
| Ez zera eroriko<br />Arbola maitea,<br />Baldin portatzen bada<br />Bizkaiko juntia:<br />Laurok hartuko degu<br />Zurekin partea<br />Pakian bizi dedin<br />Euskaldun jendea.
| No te cascarè mia,<br />caro albaro,<br />se ła Junta de Bizkaia<br />ła farà pułito:<br />Noialtre quatro [provinçe]<br />se rendaremo (a ti) parteçipi<br />par che ła jente basca<br />ła viva en paxe.
|--
|Betico bicidedin<br />Jaunari escatzeco<br />Jarri gaitecen danoc<br />Laster belaunico:<br />Eta biotzetican<br />Escatu esquero<br />Arbola bicico da<br />Orain eta guero.
|Betiko bizidedin<br />Jaunari eskatzeko<br />Jarri gaitezen danok<br />Laster belauniko:<br />Eta biotzetikan<br />Eskatu ezkero<br />Arbola biziko da<br />Orain eta gero.
|Par che el viva par senpre,<br />metemose tuti<br />rapidamente en xenocio<br />a pregar el Sior:<br />e vegnendo l'invocasion<br />dal cor,<br />l’albaro el vivarà,<br />deso e par senpre.
|--
|Arbola botatzia<br />Dutela pentzatu<br />Euscal erri guztiyan<br />Denac badakigu:<br />Ea bada gendia<br />Dembora orain degu,<br />Erori gabetanic<br />Iruqui biagu.
|Arbola botatzia<br />Dutela pentzatu<br />Euskal Herri guztian<br />Denak badakigu:<br />Ea bada jendea<br />Denbora orain degu,<br />Erori gabetanik<br />eduki behar degu.
|Che i'à pensà<br />de far cascar l'albaro<br />en tuti i Paexi Baschi<br />(tuti) ło savemo.<br />Su, jente,<br />l'è deso el momento!<br />ghémo da far in maniera<br />che no'l casca.
|--
|Beti egongocera<br />Uda berricua,<br />Lore ainciñetaco<br />Mancha gabecoa:<br />Erruquisaitez bada<br />Biotz gurecoa,<br />Dembora galdu gabe<br />Emanic frutuba.
|Beti egongo zera<br />Uda berrikoa,<br />Lore aintzinetako<br />Mantxa gabekoa:<br />Erruki zaitez bada<br />Biotz gurekoa,<br />Denbora galdu gabe<br />Emanik frutuba.
|Par ti sarà senpre<br />primavera,<br />sensa el dixonor<br />de i fiori de i tenpi nà.<br />Ga conpasion, ałora,<br />del nostro cor,<br />sensa perdar tenpo,<br />dà el fruto.
|--
|Arbolac erantzun du<br />Contuz bicitzeko,<br />Eta biotzetican<br />Jaunari escatzeco:<br />Guerraric nai ez degu<br />Paquea betico,<br />Gure legue zuzenac<br />Emen maitatzeco.
|Arbolak erantzun du<br />Kontuz bizitzeko,<br />Eta biotzetikan<br />Jaunari eskatzeko:<br />Gerrarik nai ez degu<br />Paquea betiko,<br />Gure lege zuzenak<br />Hemen maitatzeko.
|L’albaro l’à risposto<br />de vivar con atension<br />e de domandar al Sior<br />dal cor:<br />No vołemo mia goere,<br />[ma] paxe par senpre,<br />par amar qua<br />łe nostre łeji juste.
|--
|Erregutu diogun<br />Jaungoico jaunari<br />Paquea emateco<br />Orain eta beti:<br />Bay eta indarrare<br />Cedorren lurrari<br />Eta bendiciyoa<br />Euscal erriyari.
|Erregutu diogun<br />Jaungoiko jaunari<br />Pakea emateko<br />Orain eta beti:<br />Baita indarra ere<br />Zerorren lurrari<br />Eta bendizioa<br />Euskal Herriari.
|Emo pregà<br />el Sior Dio<br />de darne ła paxe,<br />deso e par senpre:<br />e anca ła forsa<br />a ła So tera<br />e ła benedision<br />par i Paexi Baschi.
|}
== In łeteratura ==
L’albaro l’à ispirà anca altri autori:
*El dramaturgo spagnoło [[Tirso de Molina]], en un pasajo de ''La prudencia en la mujer'', el definise l'albaro de Gernika en sta maniera[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12149419729037162098435/p0000001.htm#2]:
{{quote|El Árbol de Gernika ha conservado la antiguedad<br />
que ilustra a sus señores, sin que tiranos<br />
le hayan deshojado, ni hagas ombra<br />
a confesos ni a traidores.}}
Riga 115:
Guardians of Biscay's ancient liberty.}}
== Varda anca ==
{{ip|commons=category:Gernikako Arbola}}
== Riferimenti ==
<References/>
== Ligamenti de fora ==
*[http://euskomedia.org/aunamendi/57197?idi=en®s=10&pos=21&epi=40853#mrc12 L'Albaro de Gernika] su l'''Ençiclopedia Auñamendi'' {{es}}.
*[http://www.jjggbizkaia.net/home/casa_juntas/arbol_gernika.asp Pajina su l'albaro] sul sito de łe Juntas Generales/Batzar Nagusiak bizcaina, organo łegixlativo forałe de ła Bizkaia {{eu}} {{es}} {{en}}.
Riga 139:
[[hu:Guernica-fa]]
[[it:Gernikako Arbola]]
[[ja:ゲルニカの樹]]
[[no:Gernikatreet]]
[[pl:Gernikako Arbola]]
|