Difarense intrà łe version de "Mar Tiren"
| [Version verifegà] | [Version verifegà] |
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
p r2.6.4) (Bot: Zonto: dsb:Tyrrenske mórjo |
Sontai un pochi de dati e inserio el modèl destirada de acua |
||
Riga 1:
{{Destirada d'acua
|Nome = Mar Tiren
|Imaxene = Ev25217 Italy.A2003084.1015.1km-crop.jpg
|Didascałia = Imaxene satełitar.
|Parte de = [[Mar Mediteraneo]]
|Sudivixion =
|Stato = ITA
|Stato2 = FRA
|Div am 1 =
|Div am 2 =
|Div am 3 =
|Latitudine = 40
|Longitudine = 12
|Superfise = ≈250000
|Longhesa =
|Larghesa =
|Fondità = 3731
|Fondità mexana = 2000
|Vołume = ≈500000
|Coste = ≈2700 km
|Orixene =
|Basin =
|Rexidensa =
|Sałinità min = 38,2<ref name="nordovest">a nordovest</ref>
|Sałinità max = 38,5 ‰<ref>a sudest</ref>
|Sałinità mexana =
|Tenperadura min = 13°C<ref name="nordovest">a nordovest</ref>
|Tenperadura max = 14,5°C<ref>al sentro</ref>
|Tenperadura mexana =
|Ìxołe = [[Ixoła d'Elba|Elba]], [[Ischia|Is'cia]], [[Łipari]], [[Ixoła de Sałina|Sałina]], [[Ixoła del Giłio|Giłio]], [[Ixoła de Vulcan|Vulcan]], [[Ixoła de Ła Madałena|Ła Madałena]], [[Marettimo|Maretimo]], [[Favignana|Faviñana]], [[Stromboli|Stonbołi]], [[Montecristo]], [[Capri]], [[Ixoła de Pianoxa (GR)|Pianoxa]]
|Całanche = [[Golfo de Całiari]], [[Golfo de Orosei]], [[Golfo de Follonica|Golfo de Fołonica]], [[Golfo de Talamone|Golfo de Tałamon]], [[Golfo de Gaeta]], [[Golfo de Napoli|Golfo de Napułi]], [[Golfo de Salerno|Golfo de Sałerno]], [[Golfo de Policastro|Golfo de Połicastro]], [[Golfo de Sant'Eufémia]], [[Golfo de Gioia|Golfo de Zoja]], [[Golfo de Patti|Golfo de Pati]], [[Golfo de Termini ImereseGolfo de Termini Imerexe]], [[Golfo de Castellammare|Golfo de Castełamar]]
|Mapa = Mapa de la mar Tirrena ca.png
|Didascałia mapa =
}}
El '''Mar Tiren''' (in [[łéngua itałiana|itałian]] ''Mar Tirreno'', in [[łéngua fransexe|fransexe]] ''Mer Tyrrhénienne'') el xe 'na porxion del [[Mar Mediteraneo]].
== Confini ==▼
El
<ref>Secondo ła definixion de ła OHI el confin col Mar Łigure saria na łinea da '''Capo Corso''' a l''''ixoła de Tino''' donca ła comunicaxion col Ligure saria direta e miga tramite canałi o streti. Sto limite el xe drio eser ridefinio; qua se fa riferiemento a ła definixion de ła ''Marina Itałiana''.</ref>
Łe so calanche pi' grande indando in senso orario e partendo da ovest łe xe: el [[Golfo de Całiari]], el [[Golfo de Orosei]], el [[Golfo de Follonica|Golfo de Fołonica]], el [[Golfo de Talamone|Golfo de Tałamon]], el [[Golfo de Gaeta]], el [[Golfo de Napoli|Golfo de Napułi]], el [[Golfo de Salerno|Golfo de Sałerno]], el [[Golfo de Policastro|Golfo de Połicastro]], el [[Golfo de Sant'Eufémia]], el [[Golfo de Gioia|Golfo de Zoja]], el [[Golfo de Patti|Golfo de Pati]], el [[Golfo de Termini Imerese|Golfo de Termini Imerexe]], el [[Golfo de Castellammare|Golfo de Castełamar]].
== Giografia Fixica ==
No converse un area molto granda, e el ga na media fondità (sirca 2000 m).
El Mar Tiren ga un fondal particołarmente asidentà, a causa deła so orixene dovua a cause conplese.
El sentro del mar xe ocupà dal [[Basin Tirenico]], conposto in parte da piane abisałi łisie, al nord se cata el [[Basin del Giłio]], desisamente pi' picenin.
Łe se ciama a indando in senso orario partendo dal nord [[Teraso Circeo]], [[Teraso Pontin-Sałernitan]], [[Basin de Sałerno]], [[Teraso de Połicastro]], [[Basin de Paoła]], [[Basin de Joia]], [[Teraso de łe Łipari]], [[Basin de Cefałù]], [[Basin de Alicudi]] e [[Teraso de Orosei]]. Ste scarpae łe xe solcae da un mucio de incixion, senpre int'el isteso ordene: [[Vałe de Sivitavecia]], [[Vałe de Sałerno]], [[Canion de Stronbołi]], [[Canion San Vito]] col [[Canion de Castełamar]], [[Canion de San Łorenso]], [[Canion de Arbatas]], [[Canion de Gonone]], [[Canion de Posada]], [[Canion de Caprera]].
Ła parte meridional del mar ła xe ocupada da ła porxion somersa de 'na caena de monti, che forma la [[Catena dei Elimi]], e ła [[Vałe dełe Egadi]] che prosegue inteła [[Fosa de Ustica]].
Anca ła parte osidental ła xe ocupada da 'na porxion de crosta sojeta a scurtamento, co formaxion de dorsałi verso el Basin Tirenico e solchi verso łe ixole; partendo da sud łi xe ła [[Dorsal Carbonara]] co ła [[Fosa de Całiari]], i [[Monti de Quirra|Monti de Cuira]] col [[Teraso deła Sardeña]]<ref>dito anca '''Basin deła Sardeña'''</ref>, i [[Monti dełe Baronie]] co ła [[Fosa de Comin]], e a l'estremo nord ła [[Fosa Sardo-Corsa]], i [[Monti Etruschi]], ła [[Fosa de Montecristo]]<ref>dita anca '''Basin de Montecristo'''</ref>, ła [[Dorsal de l'Elba]]<ref>dita anca '''Dorsal de Montecristo'''</ref>e ła [[Fosa Toscana]]<ref>dita anca '''Basin deła Corsica'''</ref>.
Intel mar ghe xe un mucio de riłievi de orixene vulcanica, serti i xe ixołai, ([[Monte Cialdi]], [[Monte Vercełi]], [[Monte Cassinis|Monte Casinis]], [[Monte Secchi|Monte Sechi]], [[Monte Carnaglia|Monte Carnaja]], [[Monte Magnaghi]], [[Monte Vavilov]], [[Monte Flavio Gioia|Monte Flavio Joia]], [[Monte Issel]], [[Monte Poseidon]], [[Monte Marsili]], [[Monte Plinio]]); altri łi forma ła [[Catena dełe Eolie]] e ła [[Dorsal dełe Lipari]].
Visto che ła piataforma continental ła xe presente soło intel setor nordosidental e comuncue ła xe poco estexa, łe scarpae continentałi łe parte de sołito dexà dała costa.
Anca se manca de dorsal medio-oseanica el Mar Tiren ga al sentro de ła crosta che ga subio un parxial proseso de oseanisaxion, co nel [[Pliocene]] ła se ga stirà par efeto de ła rotaxion antioraria de ła '''microplaca apuła'''. El vulcanismo asocià a sta distension el xe sta particołarmente ativo int'el Pliocene a setentrion, deso el xe ativo inteła so parte meridional.
Tute l'area ła xe sogeta a sismisità ełevata, łe coste nordosidentałi e meridionałi łe xe a riscio de [[Tsunami|zunami]].
El xe misià in superfisie da na circołaxion co verso antiorario inteła so parte osidental, e da una co verso orario inteła so parte oriental, intranbe łe rimonta verso nord al sentro del mar; łe ga intensità de 0,4÷0,7 nodi; int'el Golfo de Taranto ghe xe 'na circołaxion secondaria senpre co verso orario.
L'anpiesa de ła marea ła xe bastansa nmodesta (30÷50 cm).
Ła so tenperadura in superfisie ła va da 13 °C a nordovest a 14,5 °C al sentro.
Ła so sałinità in superfisie ła va da 38,5 a nordovest a 38,2 a sudest, in fondità el masimo xe de 38,8 a sirca 600 m inteła porxion de sudest.
Ła so [[Contenuto de osigen|osigenaxion]] ła xe de 5,5-6,0 ml/l in superfisie, el minimo co 4,0 ml/l xe a sirca 400 m de fondità inteła so porxion sudoriental.
Łi fiumi pi' inportanti che łi se jeta intełe so acue łi xe el [[Tevere]], l'[[Ombrone|Onbron]] el [[Liri-Garigliano|Łiri-Gariłian]] e el [[Volturno]]<ref>Secondo ła definixion de OHI se conta anca l'[[Arno]]</ref>.
Łe ixołe pi inportanti łe xe chełe de l'[[Arsipełago de łe Eołie]], de l'[[Arsipełago de ła Madałena]], de l'[[Arsipełago de ła Egadi]], de l'[[Arsipełago Canpan]] e de l'[[Arsipełago Pontin]]; anca gran parte de l'[[Arsipełago Toscan]] el xe conpreso al so interno<ref>Co l'ecexion de [[Gorgona]] e [[Ixola de Capraia (LI)|Capraia]]</ref>.
== Giografia umana ==
El bagna łe coste de l'[[Itałia]] (rejon de [[Toscana]], [[Lasio]], [[Canpania]], [[Baxiłicata]], [[Całabria]], [[Siciłia]], [[Sardegna|Sardeña]]<ref>Secondo łe definixion de ła OHI anca ła [[Łiguria]]</ref>) e de ła [[Fransa]] (Rejon de [[Corsica]]).
Łe sità pi' grandi łe xe [[Napułi]], [[Pałermo]], [[Cagliari|Całiari]], [[Sałerno]].
Tra łi porti pasejeri se pode ricordar [[Bastia]], [[Pionbin]], [[Olbia]] e [[Civitavecchia|Sivitavecia]], [[Milazzo|Miłaso]], [[Trapani]]. Tra i porti turisteghi [[Porto Santo Stefano]] e [[Pozzuoli|Posuołi]].
Tra łi łoghi turisteghi se ricorda [[Castiglione della Pescaia|Castijon de ła Pescaja]], [[Anzio|Ansio]], [[Formia]], [[Ischia|Is'cia]].
No el xe un mar particołarmente pescoxo, łe aree pi' pescoxe łe xe łe coste orientałi indove se cata [[Sgombri|sconbri]] e [[Acciuga|aciughe]], e cheła meridional indove se cata [[Pese spada|pesi spada]] e [[Sardina|sardełe]].
<references/>
== Altri projeti ==
{{Interprojeto|commons=Category:Tyrrhenian sea|commons_preposizione=sul}}
== Cołegamenti esterni ==
*{{it}} [http://www.messaggidalmare.com/correnti_marine/Le%20correnti%20marine.html Corenti marine]
*{{en}} [http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=kt167nb66r&chunk.id=d3_4_ch15&toc.id=ch15&brand=eschol Łi ocèani: ła łoro fixica, chimega e biołogia xeneral]
[[Categoria:Mari|Tiren]]
| |||