Difarense intrà łe version de "Irlanda"

Ła '''Republica de Irlanda''' (''Éire'' en [[łéngua irlandexe|irlandexe]] e ''Ireland'' en [[łéngua inglexe|inglexe]]) ła xe un paese europeo che fa parte del'[[Union Eoropea|Union Europea]], ła gà quatro milioni de abitanti e ła so capitale ła xe [[Dublin]]. Ła republica ła ocupa tuta ł'ixoła d'Irlanda, fora ke sie dełe nove contee deł'[[Irlanda del Nord|Ulster]], ciamà anca ''Irlanda del Nord'', ke fa parte del [[Regno Unìo|Regno Unido]].

[[File:Clifdensnow.jpg|thumb|left|Connemara, inte ła contea de Galway]]

Łe lengoe uficial łe xe el [[łéngua irlandexe|gaelico]] o irlandexe e l'inglexe. Ła religion pi praticada xe el Catolicesimo, dopo vien i Anglicani e i Presbiteriani. El skeo xe ł'[[Euro]]. Par tradixion, ł'ixoła ła xe divisa in quatro provinçe ( ''Connacht'', ''Leinster'', ''Munster'' e ''Ulster''), co 32 contee, ventisie dełe quałi łe xe 'nteła republica.

[[File:Lakes of Killarney.JPG|thumb|left|I laghi de Killarney, contea de Kerry]]

 

== Storia ==

Durante ł'era glaciałe, ł'ixoła ła xera tacà ała Gran Bretagna e questa al continente eoropeo. Par un çerto tenpo, xera posibiłe vegner a pie da ł'Eoropa fin in Irlanda; difati ghe xe trace, 'ntel periodo Mesołitico, 8000 ani prima de Cristo, deła presensa de omeni rivà dal continente. Mejari de ani pi vanti, 'nteł'era del Fero, xe rivà i [[Celti]], fra ł'otavo e 'l primo secoło vanti Cristo, e i xe diventà ła definitiva popołaxion de ł'Irlanda. I Romani no xe mai sbarcà su ł'isoła, ma i ła conoseva col nome de ''Hibernia''.

 

'Ntel 5° secoło dopo Cristo, anca grasie a San Patrisio (patron d'Irlanda, festa el 17 de marso), xe rivà el Cristianesimo. 'Ntel alto [[Età de mezo|Medioevo]], visto ke ł'ixoła ła xera al riparo dełe invasion barbariche, ghe xe sta na grande fioridura culturałe cristiana in raquanti monasteri sparsi 'ntei diversi regni celtici, con produxion de manoscriti (el ''Libro de Kells''), bigiù e altri atrezi. Ma soratuto xe partii dał'Irlanda un saco de misionari (San Cołonban, San Gało etc.) ke in pratica i ga riportà indrio el Cristianesimo in Eoropa, dove ke ghe gera devastaxion e guere continue.

 

 

Ała fine, 'ntel [[1603]], i Inglesi i vinse na volta par tute. Col fato ke intanto ł'Inghiltera ła gera diventà protestante, mentre ke i Irlandesi i gerà restà catołici, se gavea creà ła ł'identificaxion Inglesi = protestanti e Irlandesi = catołici. E proprio par questo, i Inglesi, ała fine del 17° secoło, i ga portà in Ulster (ke xera ła provincia pi catołica e irlandese pura) coloni protestanti dała [[Scozia]] e dał'[[Inghiltera]]. Co ła guera portà da [[Cronwell]] in Irlanda contro i catołici xe morta metà deła popołaxion. Dal [[1641]] el parlamento de Dublin no'l ga pi acetà catołici, anca se el 90% deła popołaxion ła xera catołica. I Irlandesi i ga tacà, 'ntel corso dei secołi, a ałearse co tuti i nemisi deł'Inghiltera, basta ke i ghe dese na man a butarli fora, ma ła ghe xe senpre 'ndà sbusa. Prima coi Spagnołi de Filippo secondo (a cavało fra el 16° e el 17° secoło, cołe rivolte de ''Desmond'' e ''Tyrone''), dopo coi Francesi (rivolta del 1798), infine coi Todeschi (trafici de armi 'nteła Prima Guera mondiałe).

 

== Economia ==

Ł'Irlanda ła ga na economia vispa e ativa. Dopo ł'indipendensa, ła republica ła xera pitosto poareta e ła se tegneva su co ł'agricoltura. 'Ntel [[1973]] coł'entrada 'nteła ''Comunidà Eoropea'' (adeso [[Union Eoropea]]), xe canbià łe robe. Un uso intełigente dełe risorse mandà da Bruxelles e na połitica fiscałe de tase base par quei ke meteva su inpresa, ga fato s-ciopar l'economia. 'Ntei ani 90 del ventesimo secoło ghe xera un taso de cresita del 10% ał'ano e ł'Irlanda, par questo vegneva ciamà ła ''Tigre Celtica''. In particołare, el baso prelievo fiscałe par i capitałi foresti e el fato de esare un paese de łengoa inglexe drento l'Eoropa, ga atirà un saco de multinasionałi e de capitałi apunto, co na cresita vertical deł'economia scancełando ła disocupasion. 'Ntel [[2006]] se xe rivà al punto ke i do governi deł'Irlanda e dei [[Stati Unii de ła Mèrica|Stadi Unidi d'America]] i ga fato 'n acordo ufiçial par regołar ł'imigrasion dał'America de gente in çerca de lavoro, quando ke na volta i xera miłioni i Irlandesi ke partiva in nave par trovar lavoro in America. Ancò ł'economia ła se baxa soratuto su ł'industria, spece queła par l'esportasion: l'Irlanda xe el primo esportatore al mondo de beni łigà al software. Ma ga avudo na grande cresita anca el setore dei servisi e el turismo. El redito pro capite xe el secondo al mondo.

 

== Note ==

<references />

{{references}}

{{Eoropa}}

{{UE}}

 

[[Categoria:Irlanda| ]]