Difarense intrà łe version de "Łéngua vèneta"
| [Version verifegà] | [Version verifegà] |
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica |
Targhete: Canbiamento da tełefonin Canbio da web par tełefunini |
||
Riga 47:
Da 'l [[XV secoło|XV]] e [[XVI secoło]] ghe xe ła fiorida de 'l vèneto 'nte ła siensa, i vien scrivesti tratadi de alxebra, medexina, biołoxia, navigasion, połitołoxia e astronomia<ref>http://www.academiabonacreansa.eu/la-lingua-veneta/</ref>. De particołar inportansa 'nte 'l anbito sientifego, ƚa xe 'l opara '"Arte de ' l abaco", de 'l [[1478]], scrivesta da on anonimo insegnante in łengua vèneta, el xe el primo testo stanpà 'nte 'l mondo osidentał so 'l insegnamento de l'aritmetiga e ła matematega, e on de i primi testi sientifeghi stanpài de tuta Eoropa. A Venesia, cavedał de a stanpa, i vien stanpài pì de domie łivri 'nte 'l cuatrosento e ła major parte i xe in vèneto. Tra i pì inportanti łeteradi de 'l tenpo ghe xe Leonardo Giustinian, creator de opare de carater amoroxo, Iacopo Sanguinacci, erede de ła tradision cortexana de Francesco di Vannozzo e de Antonio Beccari, Giorgio Sommariva e Antonio Vinciguerra, co ła poexia satirega, Andrea Navagero, orador e poeta, i 'storeghi Marco Antonio Sabellico e Pietro Bembo. Fra el [[XV secoło|XV]] e [[XVI secoło]] se dexviłupa el zenere teatrał, che in vèneto conose el pì gran autor de 'l Rinasiment [[Ruzante]], altri cofà Andrea Calmo. Ghe xe on fiorir de poeti in łengoa vèneta cofà: Alvise Priuli, el fiłoxofo Nicolò Leonico Tomeo, Paolo Canale, Bernardo Navagero, Daniele Barbaro, Girolamo Querini, Trifone Gabriel, Piero Aretin, Mafeo Venier, Veronica Franco e tanti altri 'ncora. Da dir che Daniele Barbaro el ga fat stanpar el primo tratà de prospetiva. Sebastian Eriso el xe stà on de i fondaturi de ła numismatega e Bernardo Capeło ga scrit el cansonier. 'Nte 'l miesiesento se defarensa el poeta Dario Varotari el Zoane. El seteseto vede a 'l opara on de i pì gran comediografi de senpre Carlo Goldoni, che co łe so opare in vèneto, mete in at ła reforma goldoniana de 'l teatro. Altri łeterati che i scrive in vèneto de 'l tenpo i xe: Zorzo Bafo, Anton Maria Lanberti, Anzeło Maria Labia, Lodovico Pastò, Francesco Griti e Pietro Burati. L'[[Iliade]] de Omero ła vien tradusesta in vèneto da [[Giacomo Casanova]] e Francesco Boaretti, el "Inferno" de [[Dante Alighieri]] tradusesto da Nereo Zeper
Co ła fine de ła Serenisima, el vèneto el xe stà sostituìo da altre łengoe par i ati ofisiai e aministradivi. Ła łengoa vèneta ła resta ła łengoa de 'l popoło, parò el on poc par volta el ga perdesto, almanco in parte, i rexistri łiterari e aułisi, riusendo parò a rivar istes a vete łirighe mirabiłi co poeti fà [[Biagio Marin]], Virgilio Giotti, Berto Barbarani, Eugenio Ferdinando Palmieri, Ernesto Calzavara, Giacomo Noventa, Andrea Zanzotto, Gian Mario Villalta, Ivan Crico
A difarensa de 'l [[Inpero austriaco|Inpero austriago]], da co el Vèneto el xe sta invadesto da 'l Itaja, sta cuà ła ga mes in ato poideghe de discriminasion e sopresion contra el vèneto, che no se pol insenar a scòa e uxar par documenti, ati e mexi de comunegasion ofisiai, traverso el scorajament de 'l so uxo anca so i mexi de comunegasion a favor de 'l tajan. L'itaja no ła ga mai riconosù el vèneto cofà na łengoa, ło sbasa a "diaeto" de 'l [[Łengua itałiana|tajan]], roba mìa vera, e donca no ghe dà mìa el statudo de łengoa minoridaria. Durante el [[Italia fasista|periodo fasista]] ła represion de łe culture e de łe łengoe locai, cofà el vèneto, łe xe deventà 'ncora pì feroxe.
| |||