Età comunałe

L'espresion età comunałe o Comun medievałe el denòmena un perìodo stòrego del Medioevo, caraterizà dal goerno locałe dei comuni, che el ghea intaresà grande àree de l'Eoropa osidentałe. El Comun el ze un'asociasion de indivìdui che i partégne a na istesa clase sociałe e i rezidénsia inte na istesa locałità.

L'età comunałe ła ga avesto orìzene in Itàlia sentro-nord, da torno del finałe del XI secoło, desviłupàndose, poco dopo, anca in racuante rejon de ła Zermània sentro-sud, in Fransa e inte łe Fiandre. El se ghea espansionà de sevente (in particułare intrà ła seconda metà del XII e el XIV secoło), co forme e magnere vàrie, anca in Inghiltera e inte ła penìzoła ibèrega.

In Itàlia, ła cuna de ła siviltà comunałe, el fenòmano el zera ndà finéndo finmente da łe ùlteme dècade del XIII secoło e ła prima metà del sècoło drioman, co ła modifegasion dei ecuiłibri pułìteghi interni, co l'afermasion sociałe de novi ceti (Aristocrasia, granda e picenina borghezia e plebe) e co ła sperimentasion de nove esperiense de goerno (segnoria sitadina). I primi Comuni i dimandava autonomia profesionałe, pułìtega e aministrativa. Inte ła penìzoła italiana łe sità łe zera sotoponeste a l'autorità suprema de l'inperatore: sto cuà el ze el ponto de partensa par capir ła dinàmega stòrega che ła ghea conpagnà el desviłupo del Comun e łe lote che sto cuà ghe ghea tocà sostegnere par afermarse.

L'istitusion del comun

Co ła renàsita de łe sità inte el XI secoło e ła recuperasion de łe atività artezanałi, i novi ceti urbani i se ghea reunio par lìbararse dai vìncułi feudałi e da l'autorità inperiałe, creando na nova realtà pułìtega, el Comun.

El Comun el zera nasesto de consevensa co l'intension de esprìmar ła lota par l'emancipasion de łe clase sitadine da ła sojesion feudałe, portando a na profonda trasformasion sociałe, caraterizada dal renfiorir de łe atività comerciałi e l'emersion de ła borghezia.

Intrà łe vàrie e discordanti teorie su l'orìzene del comun, ste cuà łe ze łe caratarìsteghe de mejo concordansa:

• l'opozision al sistema feudałe (i nase comuni anca in zone poco feudałizae, cofà l'Itàlia sud e ła costa veneta; de frecuente fameje ligae a sto sistema łe ghene favorise el nasimento ocupando talvolta posti inportanti drento de sti cuà);
• ła prezensa de un Véscovo, ełezesto dal pòpoło (de consevensa co lejitimasion spirituałe e pułìtega.
• el nasimento e l'afermarse de fenòmani asociativi, łe coniurationes intrà grupi de sitadini.
• el guałivo conplegarse del sistema de łe rełasion sociałi e comerciałi fruto de ła recuperasion econòmega e demogràfega portando a ła necesità de nove normative e controłi.

Organizasion pułìtega

El goerno del Comun el zera bazà su de un Consejo zenerałe sitadin che el ełezeva dei mazistrai, dizesti cónsołi, incargai de ła rejensa. Drento de sto òrgano cołejale se prevedea ła convocasion de l'asenblea in prezensa de un nùmaro mìnemo de sitadini nomenai e ła verbalizasion de łe decizion.

Sti cuà, inte un primo momento, esendo privi de autorità i ezersitava ła so cònpito in raprezentansa del véscovo.

No semo miga boni de conosere co precizion data e posto de nasimento dei comuni. Savemo parò, da racuanti documenti de l'XI secolo, che i primi raprezentanti de łe cołetività i zera ciamai Boni homines o Cónsołl. In prinsìpio i comuni se conportava cofà de łe mazistrature provizòrie naseste par sołusionar problemi de un dato momento formae pròpio da “ómani boni” dei cuałi tuti i se fidava. I cónsołi i zurava fedeltà davanti a ła sitadinansa metindo in lista i so òblighi, considerai prime forme de Statuti sitadini. Tuti i sitadini co deriti urbani i se reuniva inte el “Parlamento”. Par jutàrghene ła zestion, sto òrgano el vegnea de frecuente strenzesto a na menoransa de persone, portando a ła creasion dei "grupi derizenti". Solché zente majorene, de seso masculin, pagadori de tase e propietari de caza i podea partesipar, co l'escluzion de tuti chełi altri, da łe fémane ai servi.

Durante del XII-XIII secolo tuti i comuni i ghea ciapà un bon liveło de controło anca su ła canpagna da torno dei comuni, formando el contado (comitadinansa) conprendindo i Destrictus (canpagne arenti) e el Comitatus (canpagne che za łe zera del comun).

Ła prima ła ze stada ła faze consołare, dopo ghe ze sta cheła denomenada podestałe: el podestà el zera el funsionàrio de mestiero co cònpiti de aministrasion del teritòrio comunale. Sti cuà i zera veri e propi profesionisti, co cònpiti ben definii e stipendiai dal comun, studiai del derito inte łe neonaseste università.

Durante de l'età comunale łe zera naseste Corporasion de mestiero, asociasion de marcanti e artezani unie dipendindo dal mestiero che i fazea.

Linganbi foresti

• comune medievaleTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
• comune, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
• (EN) communeEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.