Sełuła

Ła sèłuła (dal łatin, càmara picenina) ła xe l'unita fondamentale de tuti i organismi chei vive e ła più pìcoła strutura che ła pol èser clasifegada come vivénte.

Schema de na sèłuła animal.

Ghe xe organismi, come par exenpio i bateri acidoplastici o i protozoi, che i pol eser fati de na soła sèłuła ed definidi unisełułari. I altri organismi, come l'ómo (formà da 100 000 miliardi ($10^{14}$) a ocio de sèłułe), i xe invese plurisełułari. I prinsipałi organismi plurisełułari i partien tipicamente ai regni , vegedal e dei funghi. Łe sèłułe dei organismi unisełułari łe ga carateri morfołòxici de sòłito uniformi. Con l'aumentar del nùmero de sèłułe de un organismo, invese, łe sèłułe drénto łe xe difarénti in fórma, grandésa, raporti e funsion spesiałixae, fin a ła costitusion de tesui e òrgani.

Caraterìsteghe

Tute łe sèłułe łe demostra qualche caraterìstega comun:

• ła reprodusion traverso divixion sełułar (mitóxi o meióxi);
• l'uxo de enzimi e altre proteine (o àsidi nucleici) prodoti coi geni prexenti sul DNA, doprando come intermedio DNA/proteine un trascrito de RNA (dogma sentral de ła biołogia mołecołar);
• el metabołismo, chel perméte a łe sèłułe de ciapar maderiałi grexi e de tirarghe su parte cełułare, de tór energia e de łasiar i prodoti de scarto; el funsionar de na sèłuła el sta inte ła sua capasità de cavar fóra e doprar l'energia chìmega contegnua inte łe mołècołe orgàniche (sta energia qua ła xe łasiada via durante i pathway metabòłisi);
• ła risposta a stìmołi da drénto e fóra, come variasion de tenperadura, pH o inte i livełi de nutritivi o ormoni;
• el contegnuo sełułar serà in na menbrana plasmàtica, fata de un dopio fogéto fosfolipìdico.

Ghe xe sèłułe procariote che łe ga drénto importanti riparti serai drénto altre menbrane, ma sóło quełe eucariote łe pol prexentar in gèner ste robe qua, i organełi. El scanbio de maderiałi infrà ste desferénte region el xe varentà da conplesi sistemi de trasporto de pìcołe visìgołe, come queło de łe chinesine.