Wikipedia

Difarense intrà łe version de "Clima"

Navega in tel istorego in manjiera interativa
[Version verifegà][Version verifegà]
← Difarensa pì vèciaDifarensa pì nova →
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
VixuałeWikitesto
p →‎Clasifegasion del clima: ., replaced: 'l → el
Targheta: Canbio faxesto co AWB
p ., replaced: media → mèdia (18)
Targheta: Canbio faxesto co AWB
Riga 1:
El '''clima''' el xe ła condision carateristega del [[atmosfera]] in prosimità de ła [[superfise terestre]] su na data [[rejon|rejon jografica]]. A diferensa del [[tenpo atmosferego]], che el se riferise a łe condision atmosfereghe atuałi e a łe variasion de łe 'stese inte el arco de un par de setimane, el clima el se riferise al longo periodo: dixemo che el xe na mediamèdia de łe condision atmosfereghe che łe vien oservae so un dato posto durante svariati ani<ref>Ła [[Organixasion Metereołogica Mondiałe]] (WMO) ła ga stabiłio che ła durata minima de łe ''serie tenporałi'' de dati pa' poder ricavare łe carateristeghe climateghe de na çerta area ła xe de '''30 ani'''.</ref>.
 
Ła siensa che studia el clima ła xe ła [[climatołogia]].
Riga 31:
 
Cofà baxe par clasifegare i climi vien doparà varie variabiłi atmosfereghe. Data ła disponibiłità de i dati de [[tenperadura]], racolti da łe varie stasion de oservasion prexenti in tuto el mondo, uno dei sistemi de clasifegasion del clima pì difuxi el gheva come baxe propio łe '''medie mensiłi de ła tenperadura'''. In sto modo se sudivide i climi in tri grupi prinçipali:
* ''climi sensa inverno'' o ''climi de ła base latitudini'', o sia in nesun mexe del ano ła tenperadura mediamèdia ła xe inferiore a i 18&nbsp;°C;
* ''climi sensa istà'' o ''climi de łe alte latitudini'', o sia in nesun mexe del ano ła tenperadura mediamèdia ła xe superiore a i 10&nbsp;°C;
* ''climi de łe mediemèdie latitudini'', o sia i climi có na stajon estiva e una invernałe che i se trova in mexo a i primi do (fra i ''sensa inverno'' e i ''sensa istà'').
In sta maniera ogni emisfero de ła tera el vien sudivixo in tre da do [[ixoterma|ixoterme]]: cueła de i 18&nbsp;°C del mexe manco caldo e cueła de i 10&nbsp;°C del mexe pì caldo. L'area dełimità da ste do ixoterme xe aponto cueła de i ''climi de łe mediemèdie latitudini''.
 
Altra variàbiłe climatega uxà pa' clasifegare i climi ła xe łe '''[[precipitasion]]''', anca par sta variàbiłe ghe xe gran disponibiłità de dati dato che i vien tirai su senpre da łe stasion meteo che łe tira xo anca ła tenperadura. Có sto sistema se połe sudividare el globo, stavolta có łe [[ixoiete]], in sete rejon.
Riga 40:
* Łe ''coste de i ałixei'' o ''coste tropicałi sora vento'', có precipitasion tra 1500&nbsp;mm e 2000&nbsp;mm anui (soratuto precipitasion orografiche);
* Ła ''xona de i dexerti tropicałi'', có manco de 250&nbsp;mm de precipitasion (in gran parte convetive);
* Ła ''xona de i dexerti e de łe stepe de łe mediemèdie latitudini', có precipitasion minori de 100&nbsp;mm inte łe aree pì aride e 500&nbsp;mm inte łe [[stepa|stepe]];
* Łe ''rejon subtropicałi umede'', có 1000–1500&nbsp;mm de precipitasion anue;
* Łe ''coste oçidentałi de łe mediemèdie latitudini'', có abondanti precipitasion (soratuto orografiche) che łe supera i 2000&nbsp;mm;
* Ła ''xona de i dexerti aritici e połari'', có manco de 300&nbsp;mm.
 
'N altro modo de clasifegare el clima el xe traverso łe '''rejon de orixene de łe mase de aria''' e łe '''xone frontałi'''. Anca in sto modo i vien sudivixi in tri grupi prinçipałi:
* I ''climi de łe base latitudini'', regołai da mase de aria ecuatoriałi e tropicałi.
* I ''climi de łe mediemèdie latitudini'', regołai da mase de aria sia tropicałi che połari.
* I ''climi de łe alte latitudini'', regołai da mase de aria połari e artiche.
 
Riga 56:
==== Sistema Köppen-Geiger ====
 
Inte el 1918 [[Wladimir Köppen]] del università de Graz el ga inventà un sistema de clasifegasion (in gran parte enpirico) baxà so le mediemèdie mensiłi de tenperadure e precipitasion. Inte i ani el xe sta rivisto e estexo da i so alievi e el '''sistema del Kõppen''' el xe tutora uno dei sistemi de clasifegasion pì uxai. Sto sistema el xe caraterixà da un codexe de letere che łe indica i prinçipałi grupi de climi e i vari sotogrupi.
I grupi prinçipali i xe sincue:
* '''A''': ''climi tropicałi'', tenperadura mediamèdia senpre superiore a i 18&nbsp;°C, nó stajon invernałe, precipitasion abondanti che łe supera ła evaporasion anua.
* '''B''': ''climi aridi'', evaporasion potensiałe ła supera łe precipitasion anue.
* '''C''': ''climi tenperati caldi'' (o pi coretamente ''mexotermici''), el mexe pì fredo el ga na tenperadura mediamèdia inferior a 18&nbsp;°C ma superior a -3&nbsp;°C, almanco un mexe el ga na tenperadura mediamèdia sora i 10&nbsp;°C.
* '''D''': ''climi nivałi'' (o ''microtermici''), el mexe pì fredo el ga na tenperadura inferior a i -3&nbsp;°C, ła tenperadura mediamèdia del mexe pì caldo ła xe sora i 10&nbsp;°C.
* '''E''': ''climi glasiałi'', ła tenperadura mediamèdia del mexe pì caldo ła xe manco de 10&nbsp;°C.
I sotogrupi, o sia łe seconde letare del codexe:
* '''S'''<ref name=aridi>ła va soło che in abinamento có ła letera B, o sia i climi aridi</ref>: ''clima de ła stepa'', clima semiarido có çirca 380–760&nbsp;mm de precipitasion anue.
Riga 71:
* '''m'''<ref>ła se aplica soło al grupo ''A''</ref>: ''clima de ła [[foresta pluvial|foresta pluviałe]]''.
Pa' diferensiare ncora de pì i climi el Kõppen el ga xontà na tersa letera al codexe:
* '''a'''<ref name=CeD >ła se abina a i climi ''C'' e ''D''</ref>: istà tanto calda, tenperadura mediamèdia del mexe pì caldo superiore a i 22&nbsp;°C.
* '''b'''<ref name=CeD />: istà calda, tenperadura mediamèdia del mexe pì caldo inferiore a i 22&nbsp;°C.
* '''c'''<ref name=CeD />: istà curta e fresca, manco de 4 mexi sora i 10&nbsp;°C.
* '''d'''<ref>ła se abina soło al clima ''D''</ref>: inverno tanto fredo, mexe pì fredo soto i -38&nbsp;°C.
* '''h'''<ref name=aridi />: caldo suto, mediamèdia anua sora i 18&nbsp;°C.
* '''k'''<ref name=aridi />: fredo suto, mediamèdia anua soto i 18&nbsp;°C.
Metendo insieme ste letere se otien el codexe conpleto de un determinato clima. A volte ła tersa letera nó ła serve ma in çerti caxi ghe vołe tute e tre łe letare pa' identificar un clima.
 
Traesto fora da Wikipèdia - L'ençiclopedia łìbara e cołaboradiva in łéngua Vèneta "https://vec.wikipedia.org/wiki/Clima"