Aparado zenitałe femenin

L'aparado zenitałe femenin, inte i organizmi anfigòneghi el ze l'insieme dei organi e de łe struture che łe parmete ła reprodusion e'l copiamento inte i animałi femenini.

Inte i mamifari, i prensipałi organi de'l sistema reprodutivo femenin i include i zenitałi esterni (vulva) e un serto nùmaro de organi interni, tra i cuałi łe gonadi (ovaie) che łe produze i gameti. Ła majoransa dei altri animałi vertebradi ła ga sistemi reprodutivi sìmiłi, costituìi da gonadi, conduzesti e verture. Tuttavia, A ghe ze na granda divarsità de adatamenti fisici e stratezìe reprodutive par onji grupo.

Anatomia umana

Atension – Łe infomasion riportae no łe xe conseji mèdeghi e i podaria no èsar ben curai. I contegnui i ga soło el fin iłustrativo e no i sostituise el parere mèdego.

L'aparado zenitałe femenin el ze conponesto dai zenitałi interni e i zenitałi esterni.

El studio de łe respetive patołozìe asosiàe el rentra inte'l canpo de ła zinecołozìa.

Anatomia conparada

Vista in sesion de l'aparado zenitałe femenin de ranjo

L'evidensa esterior de l'aparado zenitałe femenin el pol asumer difarenti aspeti anatòmeghi, co l'orifisio pozisionà inte ła vertura del sistema escretor, integrandose co'l zboco esterno de'l sistema escretor (aparado urozenitałe), integrandose anca co'l zboco termenałe de'l sistema dizerente (cloaca), dezgiunzendose conpletamente (ezenpio gonoporo inte i crostasei e n'altri artropodi), rezultando coverto da struture protetive, come l'epigino dei ranji o mancando totalmente de vertura esterna come inte i organizmi ad inseminasion traumàtega, come serti emiteri eteroteri.

Zenitałi interni

Vista schemàtega frontałe

I organi reprodutivi interni femenini i ze ła vagina, l'utero, łe tube de Falloppio e łe vovere (ovare).

Vazina

La vazina (ła mona, natura, bigareła) ła ze un canałe fibromuscołar (costituìo da tesudo fibrozo e muscołar) che'l cołega l'esterno de'l corpo a ła cervice de l'utero. Inte l'anbito de ła graviansa el vien anca definìo canałe de'l parto. Ła vazina ła ospita el pene mascołin durando i raporti sesuałi. El sperma, contenjente spermatozoi, el vien eiacułà da'l mascio inte ła vazina, consentindo ła fecondasion de ła cełuła ovo (ovuło). Ła vazina ła ze ła sede ndove che A se pol prevenjir mecanegamente o chimegamente ła fecondasion, inserindo apoziti sistemi, cofà ad ezenpio el diaframa e ła spirałe intrauterina, che ła va a serar ła bica de l'utero e/o inibir ła fecondasion.

Utero

L'utero el ze un organo inpari, cavo, muscołar, a forma de pera roversada, e el ze el prensipałe organo reprodutivo femenino. El se cata tra el reto e ła vesiga. L'utero el ga el conpito de resever el feto durando ła zestasion, fornendo protesion mecànega, suporto nutrisionałe e remosion dei refiudi par l'enbrion in via de zviłupo (da 1 a 8 setimane) e el feto (da ła nona setimana fin a'l parto). Par zonta, łe contrasion inte ła parede muscołar de l'utero łe ze inportante par spénzer fora el feto a'l momento de ła nasita.

El scanso de l'utero el ze distinto in tre parte: el corpo, in raporto co ła vesiga; el coło o cervice e l'istmo.

L'utero el ze formà da tre tesudi diversi:

tònega esterna o perimetrio, raprezentada da peritoneo;
tònega muscołar o miometrio , conponesta da fasi de muscoładura zlisa;
mucoza uterina o endometrio, un epitelio siłìndrego monostratifegà.

Tube de falloppio

Łe tube di Falloppio o salpingi, łe ze do condoti che i cołega łe ovare a l'utero. Cuando l'ovuło el razonze ła madurità, el follicolo e ła parede de l'ovaro i se ronpe, parmétendoghe a l'ovuło de usir fora ed entrar inte ła tuba de Falloppio. Da cui l'ovuło el viaza verso l'utero, spento dai movimenti dei segi prezenti so'l revestimento interno dei canałi. Cuesto viazo el pol rechiédar de łe ore o diversi zorni. Se l'ovuło el vien fecondà mentre che'l se cata inte ła tuba de Falloppio, el se inpianta inte l'endometrio cuando che'l razonze l'utero.

Ovare

Łe ovare łe ze organi pari, picołi, situài so łe parede łaterałe de ła picoła pelvi. Łe ze responsabiłe de ła produsion dei ovułi, e de ła secresion de ormoni. Łe ovare łe ze formàe da fołicołi ovàreghi che i ga el conpito de łibarar łe cełułe ovo maùre (ovułi): 'ste cua łe desende inte łe Tube de Falloppio ndove avien ła fecondasion (se l'anbiente el ze favorevołe e i ze prezenti spermatozoi ativi). Se l'ovo no'l vien fecondà entro 24 ore, el vien ełiminà tramide ła mestruasion, se invese el vien fecondà, l'ovuło el desende intee l'utero ndove che A se forma el zigote.

Zenitałi esterni

Anatomia de ła vulva, dal 'alto (pube) a'l baso (orifisio vazinałe):
— Pube - Monte de Venere
— Prepusio clitorideo
— Glande clitorideo
— Grandi łavri
— Picołi łavri
— Orifisio uretrałe
— Imene
— Orifisio vazinałe
— Perineo
— Ano

Vulva

Ła vulva ła ze ła termenasion e ła vertura esterna dei organi zenitałi femenini, situada inte ła parte anteriora de'l perineo, a'l sentro de un conpleso de formasion cutanee de protesion, conséntreghe l'una a l'altra, ła pì interna de łe cuałe ła dełimita na picoła cavidà (scanso), dita vestiboło de ła vazina, inte ła cuała A se verze el canałe vazinałe. A l'interno de 'ste formasion cutanee, se cata anca el trigono urozenitałe, inte'l cuało A se verze el canałe urozenitałe, par mezo de l'orifisio uretrałe, dezboco esterno de l'aparado urinario; mentre so'l contorno A se cata i corpi eretiłi de ła dona e do organi giandołari. In senso verticałe, ła pota ła ze costituìa da:

monte de Venere;
prepusio clitorideo;
clitoride;
grandi łavri;
picołi łavri;
orifisio uretrałe;
imene;
orifisio vazinałe.

Funsion

L'aparado zenitałe femenin el ga funsion sia reprodutiveche endocrine:

funsion reprodutiva: el produze gameti femenini;
funsion endocrina: el produze ormoni femenini, cofà i estrozeni e i prozestinici.

Evołusion enbrionałe e fetałe

Masci e fémene i evolve da un èsar comun asesuà/manfrodito dotà de zenitałi esterni de tipo femenin co un rełativamente anpio clitoride. Inte'l mascio i łavri menori e cuełi majori i se fonde par formar el scroto. Il vestiboło de'l clitoride el se zlonga e el forma el pene. Inte ła dona ła cresita dei picołi łavri e grandi łavri el ze asàe suparior a l'evołusion de'l clitoride, che'l resta de dimension redote.

Inte'l corpo de l'enbrion e de'l feto, A se cata 4 condoti co forma de tubisini tanto eziłi, ciamài co l'epònemo dei só divulgadori: do doti de Müller e do de Wolff.
Inte'l mascio i condoti de Wolff i se zviłupa a formar i condoti eiacułatori, l'epididimo, i canałi deferenti e ła prostata. I zbosi dei testicołi so'l scominsio i se cata pì insima asè, ai ładi de ła vesiga, sora l'inguine (pì o manco ndove che A se cata łe ovare inte ła dona), giàndołe gonàdeghe che inte l'infansia łe sendarà zó inte'l canałe inguinałe (protete da'l saco costituìo da'l mùscoło cremastere) e conpanjàe da'l funicoło spermàtego par èzar za prezenti inte'l scroto (a 10 ani) prima de l'inisio de ła pubertà (11-12 ani).
Inte ła dona, mentre i condoti de Wolff i atrofiza, i condoti de Müller i se fonde łongo un aso che'l formarà par 1/3 ła vazina, par n'altro terso l'utero e par l'altro terso i restarà sìmiłi ai orizenałi doti de Müller formando łe tube de Falloppio. Inte łe faze inisiałe de l'enbrion soło l'ano, ła vazina ła se cata drento a l'adome, dadrìo ła vesiga, ma adazio ła se visina a l'inguine par opararghe una sisura e deventar na cavidà soło parsialmente verta a l'esterno, restando ma menbrana pì o manco sotiła e cribroza costituìa da l'imene.
Łe tube de Falloppio no łe entra mìa in contato co l'ovaro se non durando l'ovułusaion, cuando łe se prosema a eło par indur l'ovułasion.
A ła nasita tute łe struture prensipałe łe ze prezente, łe varia soło in dimension, spesor e trofizmo de ła mucoza, in baze a'l tipo de ormone ativo in cuel momento.