Alpe
Łe Alpe łe xe na caena montagnoza de l'Eoropa sentro meridional.
Łe se slonga intra Mònaco, Fransa, Svìsera, Liechtenstein, Germania e l'Austria verso ovest e nord, senpre l'Austria, ła Itàlia e ła Slovenia a este e a sud.
  | |||||
| Sorte | Caena montagnoza | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Parte de | sistema alpino-himalayano (it)  | ||||
| Posto | |||||
| Continente | Eoropa | ||||
| |||||
| Rente a | Prealpe | ||||
| Dati e sifre | |||||
| Altitùdene | 4 810,9 m | ||||
| Mezura | 280 ( ) × 1 200 ( ) km | ||||
| Ponto pì alto | Monte Bianco (4 810,9 m
) | ||||
| Traversa | Zermània, Àustria, Svìsara, Fransa, Itàłia, Slovènia, Mònaco, Liechtenstein e Ungaria | ||||
| Materiałe | ròcia magmàtega, Flysch (it) , mołasa, ròcia metamòrfega e ròcia sedimentària | ||||
| Àrea | 190 000 km² | ||||
| Istòria | |||||
| Perìodo | Oligocene (it) e Tersiàrio | ||||
|
| |||||
Łe Alpe drénto el stato italian łe se slonga dal Friułi, pasando pa Vèneto, Trentin, Lonbardia, Vałe d'Aosta el Piemonte e pa ùltima ła Liguria.
Ziografia fizega
canbiaConsiderando ła estension, ła majoransa łe xe cata inte łi stati de oltralpe.
El monte pì alto el xe el Monte Bianco chel fa 4 810 m e xe considarà el teto de Eoropa.
Orogènesi e storia pì rexente
canbiaŁa formasion de sta cordijera ła xe conplesa e prodota de na serie de movimenti tetòneghi prodoti intel Mexoxoico [1] e al Senoxoico [2], che i ga interesà dal Magreb fin i Urałi.
Ła existensa de fose marine grande so ste rejon e el so saramento posterior dovúo a ła convergensa de łe plache continentałi africana e europea el ga provocà enormi piegamenti, sol senso norde-ovest prima, e daspó in senso sud-este.
Sti piegamenti łi xe stà cauxai de na serie de despiasamenti de łe plache sedimentarie inte ła diresion precixa.
Ła storia rexente de rimodełamento morfologico de łe Alpe el taca co ła fin de ła ùltima giasasion 15 000 ani indrio.
Ziografia umana
canbiaŁe Alpe le xe inportantìsime pa difarenti raxon, prime intrà tute, parché łe influensa el clima, teritorio e economia, sensa desmentegar el aporto de aqua che łe ne dà grasie a i giasari.
Notasion
canbiaAltri projeti
canbia
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Alpe
el detien schemi gràfeghi so
Linganbi foresti
canbia- AlpiTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- Alpisapere.it, De Agostini.
- (IT, DE, FR) Alpehls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
- (EN) Paul Veyret, Aubrey Diem e Thomas M. Poulsen, AlpsEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | VIAF (EN) 148144928888154441142 · LCCN (EN) sh85003839 · GND (DE) 4001328-5 · BNF (FR) cb11934036f (data) · BNE (ES) XX451467 (data) · WorldCat Identities (EN) 148144928888154441142 |
|---|