Bastia

Bastia xe un comun fransexe, prefetura del departemento de l'Alta-Corsica, ne ła rejon Corsica.

Bastia

Bastia (fr) Bastìa (co) Bastia (it)
Pozision
42°42′03″N 9°27′01″E42°42′03″N, 9°27′01″E (Bastia)
Stato	Fransa
Teritòrio	Fransa metropułitana
Rejon	Còrsega
Departemento	Alta Còrsega
Cavedałe de	Alta Còrsega Corse (en) canton de Bastia-6 canton de Bastia-5 Golo (en) arrondissement de Bastia Bastia-2 (it) (2015–) Bastia-1 (it) (2015–) Bastia-4 (it) (2015–) Bastia-3 (it) (2015–)
Popołasion
Totałe	48 768 (2021)
Densità	2 516,41 hab./km²
Zènaro	24 287 (%49,8)   (%43,9) 21 428
Demònemo	bastiezi ,
Zeografia
Rejon statìstega	àrea de atrasion de Bastia unità urbana de Bastia
Àrea	19,38 km²
Altitùdene	30 m-0 m-963 m
Rente a	Ville-di-Pietrabugno Furiani Barbaggio   Patrimonio
Dati istòreghi
Avegnimento ciave	Asèdio de Bastia
Organizasion pułìtega
Sìndico de Bastia	Pierre Savelli (it) (7 de zenaro del 2016)
Còdazi de identifegasion
Còdaze postałe	20200 e 20600
Fuzo oràrio	UTC+1 UTC+2
Prefiso tełefònego	495
Sito web	bastia.corsica

I so abitanti xe ciamai "Les Bastiais" in fransese e "Bastiacci" ne ła łengua corsa.

Zeografia

Situà inte el nord de ła Corsica, intra mar e montagna, Bastia xe el prinsìpal porto de l' ìzoła e ła so prìnsipałe sità comerciałe.

Urbanixasion

Logà drìo muri e bastioni, co datorno el so pałaso dei Governadori, che unco xe un muxeo, Terra-Nova (Tera-Nova) veja sol vecio porto. La xe parcorsa da na rede de strete całexełe.

La sità basa, Terra-Vecchia (Tera Vecia), conquistà un tenpo dai Xenoexi, se gà destirà lóngo ła còsta. Anca se xe stài costruìi dei edifici moderni un fià invadenti, gà conservà el porto cofà modeło mediteraneo orixinàl. La sità gà un mucio de stradèłe picenine dal cołor pitoresco e inte el so cuór San Nicòło che xe na longa piasa onbrixà indove xe stàda costruìa na statua in màlmaro de Napołeon in toga inte el 1853.

In sti ultimi deceni Bastia se gà sviłupà atraverso na forte cresìta demografega, che spenze oramai fora da łimiti comunałi, a cauxa de ła pòsta masa ristreta del sentro sità.

Clima

Bastia gà un clima mediteraneo. La tenperadura anuałe se alsa a 15,5 °C e se conta sirca sinque dì de xeło a l'ano.

Storia

In orìxene Cardo

Prima de l'ocupasion de ła Corsica che gaveva fato i Xenovexi, Carlo xera un paexe imenso. Ai so pìe, ghe gera na picoła frasion indove abitava i pescaori de Cardo. Sto porto cèo se ciama Porto Cardo che vol dir "el porto de Cardo".

Longo i ultimi sinquant'ani, Cardo xe stà ła rexidensa secondaria dei abitanti de Bastia. Ancùo, Cardo xe un quartièr de Bastia, in sima al Pigno. Atira senpre un mucio de persone che vołe istałarse parchè sto logo gà tuti i vantagi de un paexe de canpagna e el gà ła carateristega de eser visin patòco a ła sità.

L'epoca xenovexe

I xenovexi gaveva sentìo vełocemente el bixogno de meterse in paràda da łe invaxion che rivava dal mar e i gà tacà a costruìr, co ghe gera el governador Leonello Lomellini, na bastiłia (dal fransexe bastille), che sarìa na sitadeła.

Col tenpo, bastiłia se gà sviłupà, xe deventàda prosperoxa e pì inportante de Cardo.

Tuta ła so storia xe conprexa ne ła so "bastiłia", ła sitadina orixinàl che costituise ła sità seràda. Xe el mar e ła montagna qua che decide dove istałar i loghi de abitasion. Bastìa, soto ła dominasion zenovexe, xe stàda anca cavedałe. Co un fià de tenpo se gà ben destirà, se gà sviłupà anca sol mar co ła piasa de San Nicòło.

Esendo na marina sàvia e deventando donca el porto de comercio che xe deventà, ła so storia xe stà segnà da łe glorie e da łe visisitudini che conoseva tuta ła sità fortificà.

Ełeta dal patrisio xenovexe Leonello Lomellini, inte el 1353, par seguràr el cołegamento co Xenova, ła xera nata par cussì dir da ła so cròda indove xe stà istałà un mas-cio (bastiłia da cui el so nome) e sento ani pì tardi, vegnarà tirà su dei bastioni.

Epoca contenporanea

La carega costituìse el quartièr novo, mentre Teravecia vive del so łavora. A l'inisio del XVIII° secoło, ghe xe stài nùmaroxe sistemasion indove se cata ła Ponta, e cussì nase un gran nùmaro de boteghe.

Fransexe da questo secoło, Bastia gà subìo un mucio de dani durante ła Seconda Guera Mondiałe. L'ocupasion itałiana gà copà ła parte pì antiga de ła çità, parò ła Corsica xe stà anca el 1° departemento łibarà patòco el 4 otobre del 1943 grasie a ła rexistensa corsa, a ła mision segreta Pearl Harbour (mandà dai servisi segreti de ła Defexa miłitàr stabiłìa in Algeria, e al glorioxo sotomarìn Caxabianca.

El comando de ła mision segreta Pearl Harbour (Roger de Saule, Laurent Preziosi e i cuxini Toussaint e Pierre Griffi) xe stà depoxità ne ła note dal 13 al 14 disenbre 1942dal sotomarìn Caxabianca ne ła baia de Topiti.

Dopo aver organixà na rede so sta rejon (Piana), xe rivà po' a Corte par organixàr na segonda rede direta localmente da Pascal Valentini, quindi gà raxonto Bastia par la 3° rede de ła rejon de Bastia e del Cap Corse. El movimento se gà organixa datorno a Hyacinthe de Montera, al 35° del Boulevard Paoli. Laurent Preziosi partisipava za a łe prime riunion inte el 1941 prima de tornàr ad Algeri e esare reclutà par la mision. El movimento s'avea donca organixà ne l'anbito del Fronte Nasionałe. Ad Ajacio purtropo xe stà fermà ła radio Pierre Griffi, atrocemente torturà el 18 agosto 1943 e fuxiłà a Bastia, sensa aver parlà.

El torexìn del sotomarin Caxabianca xe esposto in canton de ła Piasa San Nicòło, darénte el mar. Al Boulevard 35 Paoli (sora ła porta de intràda) xe logà na stełe comemorativa de sta 1° riunion.

Drìo el periodo de guera, Bastia se gà inponesto cofà un polmon economego esensiałe de ła Corsica. El çentro abità de Bastia xe anca el pì estexo de tuta l'ìzoła.

Economia

Bastia ingruma ła mazor parte de łe rare industrie che conta ła Corsica. Xe ła sede de ła Camara de comercio e de l'industria de Bastia e de l'Alta Corsica. La gestise sol teritorio del comùn: el porto del comercio che pol risevèr 6 navi co pasegeri e 2 de altro, i pì i remùrci e łe piłotine) e l'aereoporto de Bastia Poretta.

La sede de ła CCI rejonałe (che riva da ła fusion dei CCI dei do departementi corsi) sarà istałà a Bastia, uficiałixando in un certo modo ła so costitusion de capitałe econòmega de l'ìzoła.

Trasporti

Stradałi

Ghe xe tre strade prinsipałi che parmete de intràr a Bastia :

• Da Sud, co ła RN 193 (Strada Nasionałe 193) Corsica, de cui na rasion de sìrca 14 km xe a 2 x 2 corsie fin a Borgo.

Xe par sto fato che i abitanti de Bastia ciama sta strada "la quatre-voies". Xe l'aso stradal maxor de ła rejon de Bastia parchè ła cołega a valìo o indiretamente ła sità de Bastia a łe altre sità corse (Ajaccio, Corte, Porto Vecchio, Calvi...) pasando par le prinsipałi sità periferiche de ła rejon bastiexe cofà Furiani, Biguglia, Borgo et Lucciana indove se cata el reoporto de Bastia Poretta. Stra strada vien anca ciamà "la Route du front de mer" (ła strada danansi al mar) a partir dal quartièr de Monteroso parchè ła costegia el bordo del màr, fìn al tunel del Porto Vècio (Vieux Port) che pasa soto ła sitadèła e el porto vècio. Sta strada finise ad Ajaccio.

• Da Ovest, co ła D81, ła strada che mena a Saint-Florent atraverso el còl de Teghime.
• Da Nord, co ła D80, che parcore ła sanca de Cap Corse.

Feroviari

La stasion de Bastia, che apartien ai "Chemins de fer de Corse" (Rotaie de ła Corsica), se cata in centro sità, e permete dei cołegamenti verso Ajacio e Calvi. So' Bastia ghe xe anca altre 9 interusion par i cołegamenti suburbani verso Casamozza.

• stasion de Lupino
• stasion de Rivoli
• stasion de Bassanese
• stasion de L'Arinella
• stasion de Montesoro
• stasion de Sole-Meo
• stasion d'Erbajolo
• stasion de la Polyclinique
• stasion de la Rocade

Maritime

Co 2 531 750 pasegeri inte el 2010^[2], overosìpia el 53% del trafego globałe de ła Corsica, el porto de Bastia par el secondo ano consecutivo el sorpasa 2 500 000 pasegeri e conforta ła so leadership al palmaresi dei porti fransexi del Mediteraneo. Xe el secondo porto fransexe dadrìo Calais (15 miłioni de pasegeri). I prinsipałi porti servìi xe Tołon, Nisa e Marsegia par la Fransa e Livorno, Xenova e Savona par l'Itałia. El trafico nasionałe crese al 52% contro el 48% par queło internasionałe (esensialmente co l'Itałia).

Aeree

L'aereoporto xe situà a 16 km a sud de ła sità, inte el comùn de Lucciana. El serve a diverse sità eoropee. Xe el secondo aeroporto Corso in termini de pasegeri dopo Ajacio Napołeon Bonaparte.

Aministrasion

Intercomunałità

La Comunità d'aglomerasion de Bastia ragrupa 5 comuni, de cui Bastia, par na popołasion totałe stimà a 55 483 abitanti 'ntel

Cantoni

Bastia xe divixa in 6 cantoni :

• Bastia-1
• Bastia-2
• Bastia-3
• Bastia-4
• Bastia-5
• Bastia-6

Cultura

Storia: El sindìco de Bastia e ła Squadra del Mediteraneo, inte el 1982

La Squadra in Corsica (del nostro corispondente particołàr) Stanpa Nasionałe ^{[Rif. necesario]}:

• Bastia, el 12 zugno 1892. Partìa el luni sera dal Golfo-Juan, ła squadra del Mediteraneo, soto i ordeni del vice-amiràgio Henry Rieunier, se ancorava el matin dopo verso łe 8 davanti a Bastia. I avisi siłuranti xe intrài inte el novo porto, i siłuranti dal mar inte el vecio porto. Le corasàe e i incroxadori xe andài a scontrarse contro el pało semaforico del novo porto e l'inbocaùra del stagno de Biguglia. La squadra jera al gran conpleto.. In matinàda, el Sior Xeneràl Couston, governador de ła Corsica, conpagnà dal so cao de stado-mazor e dei so oficiałi de ordenansa, gà avùo aceso sol vasèło-amiràgio. Alcuni momenti dopo, el Siòr vice-amiràgio Henri-Reunier riseveva ła vixita del sìndico MM. Gaudin; soto-prefeto, Moussard; Comandante de ła marina in Corsica, Magnon-Pujo, primo prexidente, Candelié Bayle e cussì via. Inte el pomerigio, el Siòr amiràgio Henry Rieunier ghe gà fato visite regołamentari a łe autorità de Bastia. Durante tuta ła seràda ła foła gà ocupà łe banchine e ła Piasa San Nicòło indove se faseva scoltàre ła eçełénte musica del 61°. Le navi de ła squadra fasea par un momento de łe prove de łuxe ełetrica.

Mercore sera ne ła sała de łe feste del teatro munisipal s'a desvolto el risevimento oferto da ła sità de Bastia a l'amiràgio Henri Rieunier cussì come ai uficiałi de ła squadra. Ałe 9, l'amiràgio cào conpagnà da MM. i contro-amiràgi Dordollot des Essarts e Buge, seguìi dal so stado mazor cussì come da ła mazor parte dei uficiałi de ła squadra faseva ła so intràda a teatro. A sto briłante risevimento asisteva nùmaroxi invidài, infra i cuałi M.Couston governador de ła Corsica e tuti i uficiałi del presidio. In seguito, M. Gaudini, sìndico de Bastia, ghe gà augurà el bievegnùo a l'amiràgio e ai marineri de ła squadra. Revòlxendose a l'amiràgio Rieunier, in sti termini : Savevimo xa in cuałe man navegàe e segure, gà dito M. Gaudin, l'alta fiducia del Cao de Stado Sadi Carnot gaveva sistemà ła pì inponénte de łe forse navałe che ła Fransa gabia mai avùo - ła nostra ageràsa e anca ła nostra spereansa. I so inportanti stati de servisio, łe soe notevołi cuałità da marinèr che gà fato in modo che łe governa, e par risever la custodia dei cołori nasionałi ne łe aque del Mediteraneo e del Levante - Permetème, ghe gà risposto el Sior amiràgio Rieunier, de eser l'interprete dei sentimenti de tuta ła squadra par el bel risevimento che ne fè. Dopo el punch che xe fenìo a łe 10, gà tacà el bało che xe durà fin al matìn. Ła squadra se gà riunìa xobia de matina par Saint-Florent, île-Rousse e Calvi. Ła rivarà venare matìna a Ajacio e efetuarà in strada diverse manovre.

Monumenti e lioghi toristeghi

Bastia xe clasifegà cofà Sità d'arte e de Storia.

• El vecio pałaso dei goernadori xenovexi el ospita el muxeo d'etnołozia Corsa. Ła vecia fortésa puxàda so'ła cołonbàra e nobiłiàda de un canpaniłe del XVI° secoło, monta na vàrdia secołare su Tera-nova e oltra łe mure, sol vecio porto. Ła sità se gà inpegnà ad un anbisioxo programa de rinovasion de sto pałaso, clasificà cofà monumento storico, soto ła diresion dei architeti Daniel Cléris e Jean-Michel Daubourg. Inazonta a ła rinovasion del pałaso reałixàda, i łavori gà permeso de ricostruìr un quarto del monumento che gera stà desfà inte el 1943 in ocaxion dei conbatimenti fati par la łiberasion de ła Corsica. Ła decixion de ricostrusion adotà dai architeti ła respeta łe trase regołari e i vołumi orixinałi ma ła se aferma cofà na architetura del XXI° secoło. El novo muxeo xe stà inagurà inte el zugno 2010. Łe cołesion del muxeo se articoła so quatro temi, nasita e cresita urbana, centro dei poteri, epicentro culturałe e el pałaso dei Governadori. Inaxonta ła conservasion prexenta de łe espoxision tenporanee in spasi masime destinài. El xardìn dei Governadori, ła cui intràda, se cata dove che ghe xe el muxeo, ofre na vista maravegioxa. Inte ła corte gera conservà fìn ai laori de rinovasion ła toréta de sotomarìn Casabianca.
• Ła céxa de Santa Maria (église de Saint Marie), vecia catedràl costruìa a partìr dal, 1945, un mucio rimanixàda sol scominsio del XVII° secoło. se trova xusto inte el cuor de ła sitadèła. Dadrìo de sta céxa, ła capèła Sainte-Croix conosse na decorasion interna comedióxa. Ła capèła gà el so texor : le Christ des Miracles (el Cristo dei Miracołi), che venera par tradision i abitanti de Bastia più pasionà, che xe stà catà inte el 1428 che gałixava in aqua, da do pescaori.
• Ła Ceza de San Zuane-Batista (Saint-Jean Baptiste) xe uno dei monumenti pì enblemateghi de ła sità de Bastia. Situà pròpio danànsi al porto, ła xe stà costruìa a partìr dal 1853 ma ła gà conosùo numaroxi laori reałixà in axonta durante el tenpo. Ła sfogia na fasàda clasega alta e nobiłe, in maxor parte scònta da łe costrusion visine e un interno baroco del XVII° secoło. Sta Ceza gà in axonta un mobiłe notevołe, cofà l'organo, el bigónso e i quadri de ła cołesion del gardenàl Fesch.
• Ła capèła de l'imacołà Concesion 1611 depenta a ła volta inte el XIX° secoło e dai muri incandesenti de vełùdo, riunise, 'nteła so sagrestìa muxeo, nùmaroxe òpare d'arte lerigioxe del XV° secoło e XIX° secoło che riva da santuari de ła sità.
• El chiosco del sotomarìn Caxablanca ne ła piàsa St.Nicolas, sìnboło de ła Rexistensa corsa. Scampà da ła rada de Toulon inte el novenbre 1942, el gà fato donca el cołegamento infra l'ìzoła e l'Algeria ne l'anbito de ła mision secreta Pearl Harbour conosendo nùmaroxi sucesi miłitari. Ła torèta xe d'ora in po' poxisionà so un sòcoło pì in baso a ła piasa Saint-Nicolas danansi al porto de trafego e de ła marina.
• Se cata nùmaroxi café e trafeghi so' ła piasa Saint-Nicolas, su'l Porto Vècio e su'l "Quai des Martyrs" (banchina) dei Martiri che cołega sti do lioghi.

Gastronomia

Alcune speciałità :

• Sardine al brocciu : Sardèłe fresche farcìe de Brocciu, formajo costituìo da late caillé de Brebis.
• El bacałà. Xe senplicemente del merluso. Sto piato xe stà considerà par longo tenpo el piato dei poareti in Corsica parchè el so preso jera abordàbiłe e che, tanto sałà, se conservava fasilménte.

Film xirà a Bastia

• Cela s'appelle l'aurore, film franco-itałian reałixa da Luis Buñuel inte el 1955.
• Rosebud, film 'merican reałixà da Otto Preminger inte el 1975.
• Forza Bastia, documentario francese realizzato da Jacques Tati e Sophie Tatischeff inte el 1978.
• Les Déracinés, tełefilm fransexe reałixà da Jacques Renard difondesto inte el 2000.
• L'Enquête corse, film fransexe reałixà da Alain Berbérian inte el 2004.
• L'Homme de Londres, film britanico-xerman-ongarexe reałixà da Bela Tarr e ispirà da un romanxo de Georges Simenon.

Creànsa

Bastia gà sinque scòłe mèdie :

• quatro publiche :
  • Collège Giraud
  • Collège Montesoro
  • Collège Saint-Joseph
  • Collège Simon Vinciguerra
• un privé : Collège Jeanne d'Arc

Bastia gà sinque łicei :

• quatro łicei xenerałi o tecnołogici :
  • tre publiche :
    • Liceo Giocante de Casabianca
    • Liceo Paul Vincensini
    • Liceo Scamaroni
  • un privà : Lycée Jeanne d'Arc
• un liceo profesionàl : Liceo Jean Nicoli

Note

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Bastia
• el detien schemi gràfeghi so