Buzintoro
El Buçintoro[1] zera ła galìa de Stado dei Dozi de ła Republega de Venesia, sòra ła cuała se inbarcava ogni ano inte el dì de ła Sensa par çełebràr el rito venesian del spoxałìsio col mar.
 El doxe sol buçintoro navega verso San Nicolò de Lido  | |
| Epònemo | chimera |
|---|---|
| Tipo | gałera, chiatta (it)  e bateło |
| Dati bàze | |
| Forma parte de | Maridauro del Mar |
| Istòrego | |
| Creador | Francesco Guardi |
| Data creasion | 1766 |
| Dimensions | 66 ( ) cm |
Orìzene de'l nome
canbiaEl nome busintoro, come che testimonia anca el Sanudo, el riva da'l venesian buzino d'oro, łatinizà inte'l Medioevo cofà bucentaurus, nome de na ipotètega creadura mitołòzega sìmiłe a'l sentauro ma co corpo bovino. Cuesto el ga portà calcheduni a sostenjìr che el nome el rivase da na testa bovina utiłizada cofà połena de ła gałìa, ma l'ipòteze ła ze zbałiada: el nome bucentaurus no'l ghe ze inte ła mitołozìa grega, a ła połena de i Busintori (come che aparise inte i dipinti che łi rafegura) ła ze Venesia soto forma de Zustisia.
Comuncue par che calsiase granda e sontuoza gałìa venesiana ła fuse ciamada co'l nome Busintoro. Du Cange cita da ła crònaga de'l doze Andrea Dandoło (morto inte'l 1354).
(VEC)
«(...) co un rico e pontificàl Busintoro, sora el cuało zera rivà fin a S. Clemente, indove za el zera zonto el prinsìpal e più pontificàl Busintoro co i consegieri.»(la )
«(...) cum uno artificioso et solemni Bucentauro, super quo venit usque ad S. Clementem, quo jam pervenerat principalior et solemnior Bucentaurus cum consiliariis.»— Charles du Fresne, sieur du Cange
Come se pol véder, inte ła fraze ze nomenàe do diverse inbarcasion ciamàe Busintoro.
Storia e carateristeghe del Buçintoro
canbiaEl Buçintoro gaveva sede ne l'Arsenal de Venesia, prima in un basin, come intestà da ła pianta de Jacopo de Barbari del 1500, in seguito in un apoxito scało coverto, dito Caxa del Buçintoro, indove ła nave zera conservàda al suto e mancante de adòbi. Prima de eser utiłixà el Buçintoro vegniva całafà co cura e precixión, par represtinàr l'inpermeabiłità del scafo, e riadobà. Ai remi xera par escluxivo priviłegio i laóranti de l'Arsenàl, diti Arsenałoti, mentre l' órdene spetàva a l Amiragio de l'Arsenal guidà da pròva da l'Amiragio del Lido, che verifegàva ła róta, e da popa da lAmiragio de Małamoco, che soraintendeva al timón.
El Buçintoro de łe orìxeni
canbiaEl zera utiłixà ne łe cerimònie publiche xa dal doxe Pietro Tradonico inte el lontàn 836, epoca a ła cuała se pol, quindi, far risałìr łe più antighe atestasion in asołuto. Le forme e łe decorasion de sto primo periodo zera un mucio particołari, come che testimonia ła piatesa de ła nave e el so trainamento a remùrcio[2].
El Buçintoro duxentesco
canbiaUna de łe pì antighe notisie certe rełative al Buçintoro risałe al 1253, cità ne ła promision fata dal doxe Renier Zeno. Da questo momento łe atestasion xe molteplici. Dai scominsi del 1400 ciapa ła carateristica strutura che conservarà inte i secołi drìo.
El Buçintoro tresentesco
canbiaAltro buçintoro xe sità inte el 1311, sità promision dogal del doxe Marino Zorzi. L'inbarcasion se prexentava xa co łe so tìpeghe carateristeghe: do pónti, uno par i vogadóri e naltro de raprexentansa, sorastà dal tiemo, el particołàr inbògio a volta co anpie vertaùre lateràne, tałe da ricreàr su ła nave na vasta sała destinàda a łe autorità, soralsàda verso popa, inte ła xona destinàda al trono dogal. La pròva xa porta na granda statua rafegurante Venesia ne łe vèste de ła Giustìsia.
El Buçintoro sinquesentesco
canbiaUn novo e ancor più grando Buçintoro zera stà sbarà inte el 1526, in sostitusion de queło che ghe zera prima, oramai massa vecio, anca sta nava prexentava cofa queła presedente, i do speróni prodieri, simiłi a quełi de łe galìe, carateristi po' de łe version drìo. Sto buçintoro se prexentava più grando e ricamente decorà del precedente e ła granda statua de ła giustìsia xe xonta fin ai nostri dì e xe atualmente conservàda inte el Muxeo Storico Naval de Venesia. Anca in sto Buçintoro l'inbògio, el tiemo, zera mobiłe.
El Buçintoro sìesentesco
canbiaInte el 1601 vien inviàda ła costrusion de na ulteriór version de ła nave, sbaràda inte el 1606, par la prima Sensa del doxe Leonardo Donà. Ancora più grando del precedente, sto Buçintoro prexentava, ne ła parte dadrìo a popa, liogo dove zera uxo sentarse el doxe, un tiémo soralsà. La xona de pròva vegniva łasàda mancante de covertùra par consentìr na più siòlta espoxision de łe insegne dogałi (vesiłi e trónbe d'arxento) e culiminàva co ła połena in forma de Giustisia. I autori dei intagi zera i scultóri basanexi Agostino e Marcantonio Vanini.
El Buçintoro setesentesco
canbiaL'ultimo e più maxengo dei Buçintori, xe stà ordenà dal Senato inte el 1719, e consegnà inte el 1729. Xe stà sogeto de nùmaroxi dipinti dei vedutisti venesiani del Setesento. Xe soravisùo fin a ła cascàda de ła Republica e a l'arivo dei ocupanti fransexi inte el 1797. Xe stà desfà el 9 xenaro inte el 1798 da sti ultimi in desprèsio verso l'abołìa Republica e dei soraxonxenti Striachi ma soratuto par recavarghene l'oro de łe decorasión, bruxàe so l'ìzoła de San Zorzi Mazor. El scafo zera stà convertìo in canonièra e quindi in prexón gałixante col nome de Hydra. Alcuni resti xe conservài inte el Muxeo Corer e inte el Arsenal, indove, inaxónta se cata un modeło in scała, reałixà inte el Otosento dai adeti a ła demołision del scafo.
Bigliografia La maxór studióxa del Buçintoro xe Lina Urban Padoan. Citemo alcuni dei so scriti: Il Bucintoro secentesco e gli scultori Marcantonio ed Agostino Vanini, in "Arte Veneta", XXI (1967) pp. 231–36 figg. 294-95. La festa della "Sensa" nelle arti e nell'iconografia, in "Studi Veneziani" , N.S., XIX (1990), pp. 285–92. Il Bucintoro nascita e fin di un mito, in Mito e antimito di Venezia inte el bacino Adriàtego (secoli XV-XIX). "Atti del I Convegno Internazionale Italo Croato", Venezia, Fondazione Giorgio Cini (11-13 novembre 1997) a c. di Sante Graciotti, Roma 2001, pp. 105–116.
El novo Buçintoro
canbia
El 22 otobre 2004, co ła costitusion de ła Fondasion Buçintoro, xe stà scominsià un progeto par la ricostrusion de l'ultimo Buçintoro ne ła cantieristica de ła sità. L'inbarcasion sarà costruìa tegnindo prexente i progeti e łe varie fonti diaristiche e pitoriche arivàe fin a nu. L'òpara xe in corso de reałixasion inte i cantieri de l'Arsenal, ne l'antiga Caxa del Buçintoro. Na prima sesion de ła nova nave xe stàda esponesta par un çerto periodo inte el corso del 2007 a Venesia, infra łe cołone de Piasa San Marco.
La nova nave sarà longa 34,80 m al gałixamento, co na larghésa masima de 7,31 m ed imersion de cargo pien de 1,10 m. Ła portàda sarà de 35,72 t, co na capaçità de 168 vogadóri e 40 intra marinéri e risèrve.
Gałarìe de imàxeni
canbia-
El viaxo del Buçintoro verso San Nicolò del Lido, in un dipinto de Francesco Guardi (Milano, cołesion privàda) -
Il ritorno del Bucintoro al molo inte el dì dell'Ascensione, del Canaletto
-
El Buçintoro raprexentà ne ła çełeberima Veduta di Venezia di Jacopo de' Barbari, Museo Correr, Venezia.
Note
canbiaVoxe łigàe
canbia- Republica de Venesia
- Storia de Venesia
- Bucentaure, nave fransexe
Altri progeti
canbia
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Buçintoro
el detien schemi gràfeghi so
_Canaletto_-_Wells-Next-The-Sea,_The_Earl_of_Leicester_and_Trustees_of_the_Holkham_Estate.jpg){kind=link}
- Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Buçintoro
- el detien schemi gràfeghi so
Łigamenti foresti
canbia- Festa de ła Sensa Archivià il 29 de otobre 2008 in Internet Archive.
- Fondasion Buçintoro Archivià il 20 de zunjo 2008 in Internet Archive.