Juto:Convension de scritura/Vecie
A ghe xe tante difarense ne ła scritura in łengua veneta! Ła scritura a Padova no ła xe come a Venezsia! Łe scriture łe xe diverse parché łe riflete parlade locałi diverse: parché el padovan e el venesian i xe varianse locałi de na stésa léngoa. A se pol dir che findes ghen'è solo scriture par alcune varianse ma no ghen'è mìa una scritura par tuta ła léngoa e par questa i veneti no i se met mai d'acordo! On wiki in veneto el ga da esare bon par tute łe variazsion locałi de ła lengoa, almanco el dovaria proarghe - e el dovarìa anca esare bon de spiegarghe a chi leze parché ghe xe 'ste difarense de parlada siben che ła lengoa ła xe una soła.
Manual Gramaticałe Xenerałe de ła Łéngua Vèneta e łe só varianti
In te'l Manual Gramaticałe Xenerałe de ła Łéngua Vèneta e łe só varianse de Michele Brunelli a se cata on modo de scritura tra i pì doparai e de pù fasiłe conprension. L'idèa de partenzsa xe che scrìvar int'un modo soło no vol mìa dir parlar tuti conpagno: diversamente da l'itałian, se pol doparar łétare e sìnbołi a dopia łetura. Sul Dizsionario Xenerałe de ła Łéngua Vèneta e łe só varianse se cata invezse un exenpio pràtico de come che funzsiona el sistema co grafia unificà conpagnà da łe diverse leture corispondenti, varianti e exenpi. Par chi che vol ghe xe anca un tutorial interativo de vèneto co exenpi audio.
Ocio! Rispeto al Manual Gramaticałe Xenerałe gavemo fato na modifica: al posto del digrama ZX proposto dal Manual, và doparà Z da soła (varda ła discusion in propoxito).
Note de baxe
Par la regoła de scritura łe va ben łe regołe ke łe viegn:
- ł - bisogna metarła senpre tra vocałi (no metare però ła "£"! Anca parché on foresto el po' pensar ke sia un scherso). No se dòpara mìa in parołe foreste, anca se'l połe èsare sugerío da ła pronunzsia.
- j - bisogna metare ła "j" co ke se dixe na "i consonantica" (parxenpio en tałian co ke na paroła ła gà na "gl" e ke en veneto se pò dire come na "i" o come na "gi" - maja (pronunzsia: maia o màgia) , faméja (pron. faméia o famégia)
- zs - dìgrafo doprà senpre co ke na paroła ła gà en certe xone ła pronunzsia interdentałe (senpre parxenpio nteła paroła "nazsion=nazion, nazhion, nassion" , "razsa=razza, razha, rassa", "carezsà"=accarezzato/a). Sendo un dìgrafo el se scrive co do létare ma el se leze senpre un sono solo: o "s" (chi che no ga interdentali) o "z" (chi che le ga). L'è diversa da z!
- z - Anca quà se uxa co ke ghe xe difarenzse tra pronunzsia interdental e no (i zeri, meze mate, pronunzsia zeri o xeri, meze o mexe; carezà=carreggiata). El se dopara in sostituzsion de ła ZX prevista sul Manual Gramaticałe Xenerałe. Ocio che l'è diversa da zs!
- qû - no el xe oblìgatorio anca parché xe raro
- x - in tuti i caxi de s "dolzse" che no vaga scrita z/zx. (par exenpio: xe, ti xeri, el méxe, caxa) Xe difarente da s!
- s - ła vien senpre pronunzsià "dura" ma veloce confá ne ła paroła sałe, anca fra do vocałi (p.ex: saso, Mésa, rasa=gratta).
- np e nb - en veneto quel ke en tałian xe "mp" en veneto xe "NP" (tenpo)
- gnente dopie!
Altre convenzsion no de scritura
- s·c - inte ła pàxena de discusión ła xé in corso una votasiòn de sta convenzsion.
- Par vèneto el plural de tante parołe el połe vere el canbio de vocal, no in tuti i diałeti. In sto caxo se preferizse asar indicá łome che ła O co l'acento acudo, asandoghe ai łetóri de canbiar ła proninzsia "a récia".
- Sicome che se sbałià asè, ricordémo che el plural de na paroła feminil in -e resta in -e.
- Se preferise no indicar ła -e facoltativa inte łe parołe che łe terminaría par -ne, -re, -le. Intei altri caxi ła ndaría mantegnú.
Açenti
- L'açento regołar el casca sora l'última síłaba 'nte łe parołe che łe finise par consonante e inte ła penúltima 'ne quełe che finizse par vocal. In tuti i caxi de acento inregołar, cogne endegarlo.
- Sora O e E se mete l'acento acudo o grave, conforme ła pronunzsia.
- Sora A, I, U se preferizse l'acento acudo, par uniformitá e parché cusí se costuma en altre łengue sorełe confá spagnoło e portughexe. L'acento grave no xe comunque eror.
- Ocor indicar senpre l'acento acudo tònico sora nómi e agetivi. Par łe altre parołe, łome che se no łe xe de uxo comun o łe xe típiche soło che de una variante.
Transliterazsion
Par venetixar parołe internazsionałi che vien da greco o łatin, se cosidera ste règołe:
- PT e CT deventa T
- TC e XC deventa C
- CE e CI deventa ZSE e ZSI
- TIA, TIE, TIO, TIU deventa ZSIA, ZSIE, ZSIO e ZSIU
- PS deventa S
Altre convension
Altre convenzsion:
- en vèneto el plurał de tante parołe el gà el canbio de vocał, ma no el capita en tuti i diałeti:
- ou - sta qua pò èsare na convenzsion par no crear problemi (parxenpio: "el dotor" > "i doutouri" = "i dotori"+"i doturi")
- ei - anca sta qua ła pol èser na convenzsion par no crear problemi (p.ex: "el segno" > "i seigni" = "i segni"+"i signi" ; "el paexe" > "i paeixi" = "i paexi"+"i paixi" ; "el vedéa" > "te vedeivi" = "te vedevi"+"te vedivi")
- on e un - i se pò uxar tuti e doi
- có e co - "có" el xe en tałian "quando" e "co" ł'è come en tałian "con"
- ki e ke - no el xe obligatorio scrivare "ki" e "ke" con la "k"
- pì e pù - i se pò uxare tuti e doi (en tałian "più")
- in e en - i se pò uxare tuti e doi
- łéngoa e łéngua - i se poł uxar tuti e doi; ocio che par mantegner łe robe in sesto ła categorìa par convenzsion xe Categoria:Łéngoe.
- doi , du e dó - tute tre forme maschiłi vałide (ma fem. dó senpre)
Ocio ałe parołe che łe someja anca in tałian:
- b e v - co ke ghè en tałian na "b" o na "bb" prima o dopo na consonante en vèneto ghè na "v", fora ke a inizsio de paroła (parxenpio: "el lavro" > "il labbro", "servo" > "serbo")
Varianse del Veneto
Se pò anca discuter tuti insieme par dezsìdare se bixogna métare ancora o cavare dełe règoułe
- Triestin, Trentin e Orobico: se ki scrive e parla en triestin, trentin o orobico e el trova dificultà a lexare e conprendare quel ke ghe stà scrìo en veneto redjonal pò dezsidare de far na version anca ntel sò diałeto (parxenpio: Veneto > Veneto/trentin) - sta roba pò esare fata anca se capita na roba contraria. I triestini, i trentini e i orobici i se fan ała propia scritura e parxenpio on trentin o on orobico el pò scrivare con le "Z" e łe "Ü".