Mar Negro
El Mar Negro (in bolgaro Черно море, Černo more, in romeno Marea Neagră, in ucrain Чорне море, Čorne more, in ruso Чёрное море, Čërnoe more, in giorgian შავი ზღვა, Shavi zghva, in turco Karadeniz) el xe na sesion del Osèano Atlàntego setentrional.
Mar Negro | |
Imaxene satełitar ciapada in magio | |
Parte de | Osèano Atlàntico |
---|---|
Coordinae | 44°N 35°E / 44°N 35°E |
Xiografia fìxega | |
Superfise | 412 000÷423 000[1]km² |
Longhesa | 1 150[1]km² |
Fondità màsima | 2 210[1]÷2 251m |
Fondità mexana | 1315[1] m |
Vołume | 514 000÷555 000[1]km³ |
Desviłupo costiero | 3 400km |
Idrografia | |
Basin idrografego | 2 460 000km² |
Emisari prinsipałi | Bosforo |
Sałinità | 22,3‰ [2]9‰ [3] |
Sałinità mexana | 18,25‰[4] |
Tenperadura | [5] 25 °C[4][6] 7[4][7] |
Tenperadura mexana | 8,9 °C[1][4] |
Całanche | Golfo de Burgas, Golfo de Òdèsa, Golfo de Carcinìt[8], Golfo de ła Całamita |
Stati | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
El so nome de ancò, in uxo dal XV secoło, el xe propio riferio al cołor; no xe ciaro el motivo, ma podaria derivar da l'uxo dełe popołaxion turche de asociar dei cołori ai ponti cardinałi: el cołor negro corispondaria al nord, donca Mar Negro staria par Mar del Nord. 'Nte l'antichità el xe sta ciamà co un mucio de altri nomi dai diversi popołi che ło ga navegà: se ricorda Ponto Euxin (Mar ospital) usà dai gresi antichi, e Mar Maxor usà intel' medioevo dai genoesi e anca dai venesiani.
El xe łimitado a ovest dała Penìxoła balcànega, a nord dal Basopian del Mar Negro, dała Penìxoła de Crimea e dała Penixoła de Taman, a est dała Caucàsia, a sud dała Penìxoła anatołega.
El xe cołegà a sudovest al Mar de Màrmara dało Streto del Bòsforo e nordest al Mar d'Azov dal Streto de Cerċ.
Sensa considerar el Mar de Azov, che vien considerà da serti giografi una parte del Mar Negro, łe so calanche pi' grande indando in senso orario da est łe xe: el Golfo de Burgas, el Golfo de Òdèsa, el Golfo de Carcinìt[8] e el Golfo de ła Całamita. In contato col mar ghe xe anca dełe destirae de acua fortemente influensae da l'imision de acua dolse: i pi' inportanti i xe i Łiman del Nistro, del Łiman Nipro-Bug[9], de Łiman de Rasim, de Łiman de Sasìc[10], e łi Łiman de Tusli.
Giografia FixicaCànbia
Sto mar co discreta anpiesa e fondità, par via del so ixołamento rispeto al oséano, el ga dełe carateristeche idrołogeche pecułiari.
El Mar Negro presenta un fondal articołà, par via deła so orixene dovua a cause conplese.
Inteła porxion sentral e sentro-oriental del mar se cata del fondal oséanico, che se racorda bastansa bruscamente ała costa. El fondo xe separà intełi basini del Mar Negro Osidental e del Mar Negro Oriental, che łi pasa ała crosta continetal tramite ła Scarpada de Crimia a nord, ła Scarpada del Caucaxo a est, łe scarpae Pontica oriental e Pontica osidental a sud. Ła Dorsal Arcanġelsci, co direxion nordovest sud-est separa i do basini e łe do scarpae Pontiche; el [Canion Cumani separa ła Scarpada de Crimia da cheła del Caucaxo; infine ła Dorsal de Šasci, che core parałeła ała Scarpada de Caucaxo, separa verso ła costa na xona pi' fonda dita Solco de Tuapse. Inteła so parte nodosidental invese ghe xe ła piataforma continental de l'Eoropa sore deła cuałe se cata el Conoide del Danubio.
El mar el xe un rełito del vecio Oséano Tetide, che se ga trovà ixolà da altri basini de orixene anałoga par via deła formaxion dele Alpidi a nordest (Monti de Crimia e Caucaxo) e sud (Monti del Ponto). Intełi ultimi miłioni de ani ga subio vari faxi de ixołamento da l'oséano durante łe cuałi se ga trasformà in un łago de acua dolse: se ricorda łe faxi del Łago Sarmatico, del Mar Meotide, del Łago Pontico, del Mar de Karangat, del Łago Neo-Euxinico. El verxerse inproviso del Streto del Bosforo 6-8000 ani fa gà creà el Mar Negro de ancò. Anca se ła so parte meridional ła se cata so 'n area a media sismisità, łe so coste no xe stae interesae da grandi zunami
El xe misià in superfisie da na circołaxion de verso antiorario, co vełosità de 10 cm/s al sentro del ġiro e 25 cm/s in periferia. L'anpiesa de ła marea ła xe minima (0,1 m); pi' significativi łi xe łi efeti del vento, co che supia verso tera o verso el largo el pol alxar el łivel de 0,3 m.
Ła so tenperadura in superfisie varia molto co łe stagioni: de inverno serte parti del mar a nordovest łe pol giasar, in istà ła riva a 25 °C. Ła so sałinità in superfisie ła xe pitosto basa (18‰); ła crese a 22,3‰ sol fondo. A 300 m de fondità taca aformarse un anbiente anosico co presenxa de anidride solforoxa (H2S)[11].
A nord el xe caraterixà da coste base e pałudoxe, co presenxa de cordoni sabioxi che separa sia łagune che łiman; a est, sud e inteła Penìxoła de Crimia meridional invese łe coste łe xe rocioxe.
Łi fiumi pi' inportanti che łi se jeta intełe so acue łi xe el Danubio, el Nistro, el Bug, el Nipro, el Cisilirmac, ła Sacaria [12]
Giografia umanaCànbia
El bagna łe coste de l'Ucraina (republica autonoma de Crimia, oblast de Micolaiv e de Cerson), de ła Rusia (crai de Crasnodar), de ła Xorxania (republiche de Abcasia e de Asaria, rejoni de Mingrełia-Alta Svanèsia e de Guria), de ła Turcia (rejon de Mar Negro oriental, Mar Negro osidental, Mar de Marmara oriental, Istanbul, Mar de Marmara osidental), de ła Bulgaria (Rejon de ła Bulgaria setentrional e oriental), e de ła Romania (Macrorejon do).
Tra łe vecie rejon istorego-giografeghe (sansa nisuna corispondensa intełe rejon aministrative de anco) che se cata sołe so' coste ghe xe Tracia, Rumełia, Dobrugia, Besarabia, Ponto, Paflagonia e Bitinia.
Łe sità pi' grandi che se cata sułe so' coste łe xe Òdèsa, seguia da Burgas, Varna, Costansa, Sebastòpołi, Cerċ, Novorosìisc, Soċi, Suhumi, Batumi, Trebisonda, Sansun, Songuldac. Se ricorda anca el terminal petrołifero de Tuapse, el porto merci de Poti e łi łoghi turisteghi de Slanċev briag, Slatni piasaċi, Venus, Mamaia e Jalta.
No el xe un mar particołarmente pescoxo, ma se pol se catar trije, aciughe, sconbri, sugarełi, pesi perseghi, orade, storioni, arenghe.
So ła piataforma continental a nordovest łi xe drio sercar depositi de idrocarburi; tra i canpi già in atività se ricorda cheło ucrain de Pallas. L'inportante gasdoto Blue stream ("Corente blé") atraversa ła parte oriental del Mar Negro tra Rusia e Turcia.
NoteCànbia
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 oceanography.ru
- ↑ sol fondo
- ↑ ałe foaxe dei fiumi
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 in superfisie
- ↑ in istà
- ↑ in inverno
- ↑ anca 0 °C visin ałe coste setentrionałi
- ↑ 8,0 8,1 dito anca Golfo de Eupatria o Golfo de Nigròpołi
- ↑ Noto anca cofà Foasa del Nipro.
- ↑ Noto anca cofà Łiman de Kundùk.
- ↑ blacksea_education.ru
- ↑ Considerando el Mar d'Azov una dełe so całanche, ghe desboca anca el Don e el Cuban
Linganbi forestiCànbia
- (EN) Mar Negro, so Ençiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Mar Negro, in Encyclopædia Iranica, Ehsan Yarshater Center, Columbia University.
- Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Mar Moro
Controło de autorità | VIAF (EN) 156737072 · GND (DE) 4053794-8 · BNF (FR) cb11956313h (data) · BAV ADV11459172 · WorldCat Identities (EN) 156737072 |
---|