Proteine

Łe proteine łe xe biomołècołe definìe dal pónto de vista chìmego come połìmeri de unità monomèriche ciamade aminoàsidi. Łe pol averghe paréce de funsion detade dal'enorme quantità de struture réxe posìbiłi da ła varietà dei monòmeri e da łe desferénti sequénse co łe cuałi sti qua i se unise.

Formasion del łigame peptìdico

Ansituto, i aminoàsidi i xe conposti formadi normalmente da un grupo amìnico (H₂N-), n'àtomo de carbonio sentral al qual se unise n'idrògeno (-H) e un rexiduo orgànego (-R) de varia natura e infin da un grupo carbosìłico (-COOH). Ła formasion del łigame peptìdico infrà dó de ste mołècołe ła se verìfega a liveło de n'idrògeno del grupo amìnico e'l -OH grupo carbosìłico e, co na reasion de condensasion, ła crea na mołècoła de aqua (H₂O), a fianco del dipeptide (dó aminoàsidi).

Co che ła cadéna formada ła raxónxe na quantità granda (dai 70 ai 100) de aminoàsidi ła perde el nome de połipeptide e ła tol queło de proteina.

Struture

Eséndo łe proteine mołècołe straordenariamente conplese i biochìmeghi i ga definìo quatro livełi de ła só strutura par anałixarle più fasilmente.

Strutura primaria

Còdexe genètico tradóto in aminoàsidi

Ła strutura primaria de na proteina ła xe ła sénplise sequénsa ordenada dei aminoàsidi che ła conpon. Durante ła sìntexi protèica ła vien tradota inte i ribosomi su ła baxe dei codoni (grupi de tre nucleotidi qualsevogia) de ła cadéna de m-RNA che ła xe ła copia in negativo de un particołar toco del DNA contegnùo inte el nùcleo de ła sèłuła. A ogni codon del m-RNA corespónde n'anticodon (costituio dai tre nucleotidi conplementari de quéłi del codon), parte de ła mołècoła de t-RNA, altro àsido nuclèico che el trasporta un particołar aminoàsido. Ła corispondénsa codon-aminoàsido ła xe dada da un còdexe ciamà degenerà de sòłito i basta i primi dó nucleotidi del codon par stabiłir l'aminoàsido rełativo (par exenpio, ł'aminoàsido fenilalanina el xe codifegà da łe sequénse UUC e UUU)

Strutura secondaria

Mioglobina, da notar łe α-èliche cołorade

I aminoàsidi che i costituise ła strutura primaria i xe łigai traverso el łigame peptìdico ma sto fato no cava łe repulsion de natura magnètega che i vari àtomi (inte i rexidui orgàneghi ghe pol èser anca sólfaro e azoto) de n'aminoàsido i fa verso n'altro. Ła cadéna, in sta maniera, ła tol desferénte configurasion spasiałi. Considerando łe grande quantità de aminoàsidi che i fa na proteina, sta qua difisilmente ła gavarà n'aspeto linear, ma ła torà un secóndo tipo de strutura che el pol'èser:

• α-èlica, conformasion a spiral, come che el sugerise el nome;
• fogéto-β, conformasion che ła se repiéga su de eła.

Strutura tersiaria

El liveło daspò el xe ła strutura tersiaria, ulterior conplicasion de ła despoxision spasial de ła mołècoła. Łe varie parte łe se despon inte ła megio maniera respeto a łe interasion sia infrà łóre, sia col solvénte o qualsevogia roba che ghe staga: ła strutura dónca no ła depende sóło che da quéła primaria. Ghe xe dó tipi fondamentałi anca par quanto revarda ła strutura tersiaria:

• proteine globułari: funsion spesìfeghe come i ormoni e enzimi;
• proteine fibróxe: deputae a funsion in gènere de strutura o moviménto, par exenpio miosina e colàgene.

Strutura quaternaria

St'ultimo liveło el revarda póche proteine formae dal'union de più struture tersiarie. L'exenpio più cognosùo de strutura quaternaria xe l'emoglobina, formada da quatro unità globulari.

Funsion

Schema del'anticorpo che el mostra (limitatamente) ła só spesifisità ai antìgeni

L'enorme nùmero de conbinasion e despoxision spasiałi posìbiłi łe fa in modo che łe proteine łe gabia anca na quantità ełevata de rółi inportanti drénto łe sèłułe e i organismi:

1. Funsion catałìtica: i enzimi i xe particołari proteine fibróxe che łe catałixa łe reasion chìmeghe: sta roba no signìfega sóło che łe vełocixa, ma anca che perméte i só svolximénti a na tenperadura adeguada ai procesi biołògisi. Sénsa de łóri anca sóło par degerir bixognaria alsar ła tenperadura interna a livełi inconpatìbiłi co ła vita. Da notar l'alta spesifisità de ste mołècołe;
2. Funsion strutural: no sóło xe proteine i microtùbuli, overosìa el schèłetro drénto ła sèłuła, ma anca péłi, cavégi, squame e péne;
3. Funsion de moviménto: i mùscołi i baxa i só moviménti sul scoriménto de bande protèiche, che łe costituise na granda parte de ła só masa;
4. Funsion de protesion: i anticorpi, ciamai più coretamente imunoglobine, i xe proteine che łe ataca agénti esterni e/o patògeni. I xe altamente spesìfisi come i enzimi;
5. Funsion de trasporto: a parte l'emoglobina che ła tol l'osìgeno inte el sàngue, gavémo proteine inte ła menbrana sełułar che łe règoła el pasagio de sostanse;
6. Funsion energètega: i aminiàsidi i pol èser convertidi in glucosio, inte el figà, par cavarghe energia: ła parte amìnica azotada ła vien trasformada in urea e butada fora col'orina;
7. Funsion mesagera: n'intiera clase de ormoni, diti no-steroidei perché miga grasi, xe proteine doparade par inviar segnałi de vario tipo ai òrgani.