Voga veneta
La voga veneta xe na tecnica particołàr de voga che se gà sviłupà ne ł'area de ła łaguna de Venesia e in xone łimitrofe, ne ła cuała soło che un vogadór guarnìo de uno più remi pol eser suficiente par far andar 'vanti ł'inbarcasión.
I ełementi che ła caraterixa xe vogàda in pìe verso avanti, l'utiłixo de uno o do remi rimanixài dal steso condutór, l'exigensa de móver co łibartà un remo parfetamente slìso, sensa manegòti de fisagio, su un incàlmo 'verto (forcoła) par fasiłitàr le manuvre e ła condusión visto che no ghe gera el timón.
Ogni inbarcasion tradisional gà un nùmaro fiso de posti voga e quindi de ałoxamenti par le forcołe (nogari o vògari. I posti ciàve xe el pope e el provier. El primo voga a popa co forcoła so' ła drèta, fisa ła rota de ł'inbarcasión e comanda ł'equipàgio. El segóndo sta a próva, co ła forcoła so ła sànca, spénxe co forsa e fisa ła cadensa a ła vogàda che tuti i vogadóri gà da respetàr. Infra pope e próvier, co funsión de spénta va identifigàe ła poxisión de lai, co ła forcoła a drèta dadrìo el provier, e de sentìna co forcoła a sànca davanti al pòpe.
Ségni storici canbia
La voga veneta xe indisołubilmente łigàda a ła storia veneta. La tradisión fa risałìr al V secoło i primi insediamenti urbani in laguna, a seguito de łe invaxión dei unìi e ła destrusión drìo dei centri romani de Altin, Aquiłeja e Padova.
La migrasión co tuta probabiłità gera avegnùa durante el secoło sucesivo co ła diséxa dei Longobardi che a difarensa dei Unìi gaveva contribuìo fiso al mutamento de situasión połitiche e sociałi atuàe co un controło teritoriàl e via via co na vera organixasión statàl.
Na famoxa łetara de Cassiodoro ai tributi maritimi de ła Venesia, scrita inte el 537-538 ed un paso de ła redasión del 940-950 Administrando Imperio de Costantino VII Porfirogenito, sostièn cofà in epòche precedenti łe ìxołe łagunari fuse praticamente dixabitàe, ma comunque frequentàe da pescaóri stansiałi e mercànti de sàl. E un paso de Gaio Sollio Sidonio Apollinare mostra come xa dal V secoło se svòlxese un ativisimo comercio ne łe łagune e inte i fiumi łimitrofi risałiti, co tuta probabiłità, co batełi de mèdie dimensión ciamài cursoie.
La vecia circoscrision augustea conosùa cofà Venetia'et Histria dipendente da ł'Exarcato de Ravena a pian a pian e riduxe ai confini łagunari simentando de volta in volta nove migrasión verso łe łagune: inte el 568-569 gera stàe invaxe dai Longobardi el Friul, Trevixo, Vicensa, e Verona; inte el 601 Pàdoa, inte el 639 Altin e Oderso. Inte el 670 el dùca furlàn Lupo interonpe el cołegamento co ł'Istria (ancora bixantina) inpadronìndose del pasagio infra Grao e teraferma Liutprando estende el dominio Longobardo fin a Comacio separando a sud la provincia da łe tere de ł'exarcato de Ravena.
L'ìxołamento de łe łagune costrenxeva i abitanti a ł'alternativa del spostamento verso el mar, unica via 'verta. I terèni richi de salso e inadati a ła coltivasión e na pesca de susistensa gà dovùo spénxer i abitanti a sernìr el comercio. L'archietuta navałe gà dovùo in un primo tenpo eser inportàda diretamente da łe provìnsie romane, anca se ben présto el particołàr anbiente gà dovesto inpóner quełe forme e quełe tecniche de vòga soravisùe fin ancùo.
L'asensa ałora de un acentuà moto ondoxo, i ridòti fondałi, velme, barene, ecc. gà inponésto el fondo piato, sensa cołónba, de fasiłe manutensión che in caxo de emergensa permete de metér fasilménte séco ła barca su łe rive sabionìve. La necesità de podér vedér ben dove che ghe fuse fondàl bastànte a navegàr, gavea costreto a vogàr in pìe in avanti. Da questi primi modułi cosrutivi e dal probàbiłe incòntro co łe tecniche abrusexi e sciavóne gaveva da ciapàr forma invese ła marinarésa venesiana maxór.
Tecniche canbia
Le forme e i elementi prinsipałi de łe inbarcasión venesiane xe fisàe da ła particołàr conformasión de ł'anbiente e de łe exigénse de vòga. Vedemo cuałe xełe ste tecniche e in che modo se atua.
Ała Vałesana canbia
Tecnica de vòga in pìe in avanti co do remi incroxài. Utiłixàda inte i anpi spasi łagunari par coverxer più vełocemente lónghe distanse. Se tràta de ła tecnica più antiga ma anca pitòsto inpegnadìva. Zeneralmente xe utiłizàda da un soło vogadór par menàr l'inbarcasión, anca se xe comunque posìbiłe utiłixàr sta tecnica co pì vogaòri.
El vogadór, in poxisión de pope sistemarà do forcołe: una forcoła da pope inte el consueto nogaro da pope a drita, ł'altra forcoła da próva inte el nogaro da sànca, lixiermente più a proravia rispeto a queło de drita. L'inpugnadùra dei remi avien in prosimità de ł'ultimo terso de ł'inpugnadùra, el vogadór vogarà spenxendo contenporaneamente so'i do remi tengnùi incroxài e mai a contato intrà de łôri.
Co un remo canbia
A ła nàsita de sta vogàda gà contribuìo notevolmente ł'urbanixasión de ła łaguna stesa, inte i ristreti canałi sitadini rexulta de frecuente difisiłe vogàr a ła vałesana, e par fasiłitàr questa vogàda se gaveva rexo necesario el fianco de ł'inbarcasión asimetrico che co ł'evołusión inte i secołi gà portà a caraterixàr ła gondoła e altre inbarcasion venesiane e ł'utiłizo de un incàlmo 'verto, da cui deriva ł'atuałe gondoła, che podese perméter de móver co łibartà el remo in modo che no'l se inpegna inte i fondałi o so'i bordi dei canałi, frenando ła navigasión, o par podérlo sfiłàr a ła croxera coaltri natanti. In poxisión pope, el vogadór intersa na vogàda de spénta (prèmer) - overosìpia spénxer co forsa el remo e móvendo ła próva in diresión verso drita (stałìr o stagàr)