Brachyura

Brachyura
	; Liocarcinus vernalis (it)
Tasonomia
Superregno	Holozoa
Regno	Animalia
Phylum	Arthropoda
Clase	Malacostraca
Órdene	Decapoda
Infraórdene	Brachyura ; Linnaeus

I gransi (diti anca granzi o sórle; Brachyura L. 1758) i xe n'infraórdene dei crostàsei. I xe dei anemałi de aqua, in xenere de pìcoła tagia, dotai de diéxe sate, n'exoschèłetro che el i protexe e òrgani de préxa diti bransi.

Łe mołeche (Carcinus maena) łe xe gransi che i se cata inte łe coste del Mar Adriàtico e i xe deventai na speciałità de ła cuxina venesiana. Łe vien pescae in faxe de muda e par sto fato łe xe mołe e miga difìsiłe da magnar.^[1]

Łe gransełe (Liocarcinus depurator) invese łe no se magna.^[2]

Łe granségołe (Maia squinado) łe xe de grandesa paréce volte maxor rispeto ai altri gransi e łe xe consosude par averghe na carne davèro bona.

Altri crostasei come i àstexi (Homarus gammarus) e łe aragoste (Palinurus elephas), anca se i somégia ai gransi, i no fa parte del'infraórdene.

El nome brachyura el vien fora da'union de łe parołe grieghe βραχύς (brachýs, curta) e οὐρά (οurá, coa) e'l sta a signifegar che sti anemałeti i ga na coa cusì pìcoła da èser sconta soto el toraxe.

Caraterìsteghe

I gransi i se cata in tute łe region tropicałi e subtropicałi del mondo. I se cata prinsipalmente inte i mari, ma ghe xe ben 850 spece che łe vive o inte el aqua dolsa o su ła tera. Molte spece più pìcołe łe preferise èser ative de note, parché ghe xe manco posìbiłi predatori.

Na sóa caraterìstega inportante ła xe queła de caminar ai lai, anca se ghe xe paréce ecesion^[3]. Sta roba ła càpita parché l'articołasion de łe sóe sate ła fa più vantagioxo móverse in sta manièra.

I gransi i ga un conportamento conpleso. I pol comunicar menando e batendo łe soe sate, e i mas-ci ga l'uxo de conbàter co altri par vadagnarse na fémena.^[4] I xe onìvori e i magna soratuto àłeghe, ma anca mołuschi, vermi, altri crostàsei, fonghi e bateri. Na conbinasion de sti magnar ła xe el megio par ła cresua del granso.^[5]