Canal de ła Mànega

El Canal de ła Mànega (ingléxe English Channel, franséxe La Manche) l'è un canal naturałe che tajà l'ìxoła de ła Gran Bretagna da ła Fransa setentrionałe, e el tien tacà el Mar del Nord co l'Oseano Atlàntico. El xe łóngo groso modo 560 km e inte el pónto pi łargo el mixura 240 km. El Streto de Dover invese el xe el pónto pi stréto, che el mixura soło 34 km, da Dover a Cap Gris-Nez.

Canal de ła Mànega

(en) English Channel (fr) Manche
Sorte	Stretto (it) e mar
Epònemo	Inghiltera, Bretagna e Gran Bretagna (it)
Parte de	Osèano Atlàntego del Nord
Rejon zeogràfega	Mar del Nord
Liogo
Continente	Eoropa
Nasion rivaresca	Regno Unio e Fransa
Bagnà da	Osèano Atlàntego del Nord
Conca idrogràfega	conca del canal de ła Mancha
Dati e sifre
Prodondità	180 m
Mezura	34 () m × 34 000 () km × 560 () km

Łe Ìxołe del Canal le ze inte ła Mànega, rente ła costa franséxe. L'ìxoła de Ouessant ła ségna el confin osidentałe de ła Mànega.

El Dipartimento fransexe de ła Mànica, che el ciapa rento anca ła penìxoła de Cotentin che ła vien in fora su canal, el ga avùo nome dal toco de mar che gh'è intorno.

Formasion del canal

El se ga formà dopo l'ùltima era del giaso groso modo 10 000 ani fa: desfàndose i giasi, un łago de aqua el ga tacà formarse inte ła parte basa del Mar del Nord nando fora su l'Osèano Atlàntico inte ła zona intrà Dover e Calais e destacando łe Ìxołe britàniche dal resto de l'Europa che in quel tenpo invese le era tuto un toco de tera soło.

De boto, verso el 6500 AC, n'eroxion ła ga portà via el geso formando ła Mànica che da quel moménto łà ła xe ndà vanti slargarse; anca deso el mar el sèvita magnar via el geso dei scoji.

Inportansa inte ła storia

Ła Mànica l'è stà inportante forte par deféndar ła Gran Bretagna dai atachi dei nemisi come che vien dito anca da William Shakespeare sul só Ricardo II:

This precious stone set in the silver sea,
Which serves it in the office of a wall
Or as a moat defensive to a house,
Against the envy of less happier lands

–Ricardo II. Ato II, Sena I.

Ła Mànega ła ga perméso ai britànisi de intervègnar inte i confliti europei, ma raraménte de èsar manasai seriaménte. Sénsa de sta qua Napołeon e Hitler i sarìa stai in grado de sorafar el poténte nemigo che el jera el Regno Unìo.

Ła Mànega ła xe stada comunque senario de tante invaxion o tentae invaxion, cofà ła Conquista Normana, l'Armada Spagnoła e el Sbarco in Normandìa.

Ne la Mànega xe sta conbatue un saco de batalie navali, tra cui la Batalia de Portland, la Batalia de La Hougue e el confronto tra la USS Kearsarge e la CSS Alabama.

Comunque, a olte la Manega la xe servìa anca come punto de colegamento par la condivision de culture e struture pułìteghe, da la società celtica pre-romana, a la cultura de la Roma Inperial, da la fondazion de la Bretagna da parte de coloni che vegnea da la Gran Bretagna, al stato Anglo-Normanno.

I comerci 'traverso la Manega i xe sta un fattore inportante par le società su tute do le rive del canal fin dai tenpi preistorici, e diversi porti inportanti i se ga svilupà in Inghiltera e in Francia:

• Dover
• Calais
• Dieppe
• Southampton
• Portsmouth
• Le Havre
• Cherbourg

Le rotte prinsipai dei tragheti le xe:

• Dover-Calais
• Newhaven-Dieppe
• Portsmouth-Caen
• Portsmouth-Cherbourg
• Portsmouth-Le Havre
• Poole-Saint Malo
• Weymouth-Saint Malo
• Plymouth-Roscoff

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Canal de ła Mànega
• el detien schemi gràfeghi so