Tełevizion

La Tełevixion o Tełe (paroła che ła vien dal greco tele "a distansa" e dal latino video "vardo") el xe uno dei mexi de comunicasion pì difondesti inte el mondo. Ła serve a traxmetare imajini, video e soni a distansa, sotoforma de programi tełevixivi traxmisi dai emisori tełevixivi, sia in direta (live) che in diferita, tute e dò co na çerta latensa, a utenti che i stà in aree xiografeghe dotae de reti de comunicasion (traxmetidori e ripetidori), che i ga un antena par riçevare el segnałe e un televixore par vixionare i servisi riçevui.

Tełevixion dei primi ani xinquanta

La tełevixion ła xe considerada l'evołusion de ła aradio, che ła trasmeteva soło che soni, e ła ga rapidamente par la vełoçità e ła conpletesa de łe informasion, tanto che ła xe divegnesta el primo mexo de comunicasion de masa.

Dexviłupamento e funsionamento

Considerada l'evołusion de l'aradio, ła cual ła xe limitada a ła unjoła difuxion de contegnui sonori, ła tełevixion ła xe stada dexviłupada da difarenti grupi de studio e laoro in difarenti stati del mondo (de conseguensa el xe bastansa difiçiłe capìr chi che ła gapia realmente xenitàda), e ła xe stada dàda al publego soło inte ła fin de ła seconda guera mondiałe

Se par el sono se podea doparare ła tecnoloxia xà existente de l'aradio, par el video, ła traxmision e ła riçesion de łe imajini, se gheva da studiare nove tecneghe da metare in copia co l'audio.

Calcołando łe proporsion de definision che ghe vołe in manjiera che el ocio de l'omo no el s'incòrxa del seguirse de imajini, ma el veda un imajine in continuo movimento, si ghea pensà de metare so un schermo (el tełevixore) un imajine scandìa da na tełecamara (poxisionada da n'altra parte) e traxmetesta via aradio. La tełecamara ła anałixava eletronegamente tocheti infiniteximałi de l'imajine incuadrada, doparando un peneło eletronego de letura che el scandìa l'imajine par righe, da sanca a dreta, faxendo un pacheto de dati de tipo "luxe-scuro" (anałoxego a l'inpisà/stuà e al 0/1 del sistema binario) e ło traxmetìa in manjiera ordinada via aradio.

Da l'altra parte el riçevidore el decodefegava sti dati traerso n'altro paneło ełetronego (de scritura) che el jera picà da drio so tuto el schermo, senpre par łinee alternàe: sta fasa de ełetroni i inpisava dei fosfori che na volta "eçitài" i faxea luxe, d'łasando stare chełi che i ghea da restar scuri. La fasa de eletroni i vegnea "guidai" da un canpo ełetromagnedego creà da bobine poxisionae sol coło del tubo catodego. I tenpi tanto basi de scansion (25 fotogrami al segondo) i consentìa de rendare łe imajini in seguensa a ritmi pì rapidi a confronto de chełi del çinema, rendendo un bon movimento. Par ła riçesion del segnałe, el xe sta nesesàrio dotare i tełevixori de antene conplese, bone de ciapare con bona anplifegasion łe varie parte del segnałe. La banda che ogni canałe el ocupa el xe de 7 MHz par traxmision in VHF e 8 MHz par traxmision in UHF.

Prinçipałi dotasion

A partir dai ani 1960, xe sta posìbiłe vère in dotasion col tełevixore anca el tełecomando par na mejor doparabiłità del servisio. La so pì granda difuxion ła xe stada intrà i ani 1970 e 1980.

Tełevixion a cołore

Col progreso de łe tecnołoxie ełetroneghe (ma anca co un progresivo redimensionamento dei conponenti drento a łe tełevixion, grasie ai transistor), el xe sta posìbiłe el teorixarse de na traxmision de l'imajine a cołori, anałixando e dividendo l'imajine scandia segondo łe conponenti dei cołori baxe (roso, blè e verde) da riproduxare in anałoxia so schermi andove vegnea meso un strato de fosfori de un soło cołore (sołitamente bianco) co na matrixe poxisionae a delta de fosfori dei cołori baxe, che smisiandose, i creava tuti i cołori.

La tełevixion a cołori ła se ga vùa intrà i ani 1960 e 1970 in tuti i paexi del mondo.

Formài e cuałità

Łe trasmision tełevixive in tuto el mondo łe njien fate, vardando stàndar prestabiłii.

Formà	Resołusion	Imajini par segondo
480i	704 x 480	30
480p	704 x 480	60
720p	1280 x 720	60
1080i	1920 x 1080	30
1080p	1920 x 1080	60
4K	3840×2160	120

Servisi tełevixivi

Varda anca

• Smart TV
• Servisi tełevixivi in Veneto