Zughi Ołìnpeghi
I Zughi ołìnpeghi de l'era moderna i ze un avegnimento de sport cuadrienałe che el prevede ła conpetision intrà i mejo atleti del mondo in cuazi tute łe disipline sportive praticae inte i sìncue continenti.
|
|||||
  | |||||
| Bomò | Motto olimpico (it)  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ino | Olympic Hymn | ||||
| Dati | |||||
| Sorte | avegnimento sportivo recorente | ||||
| Istòria | |||||
| Creasion | 1896 | ||||
| Atività | |||||
| Spor | sport ołìnpego | ||||
| Spònsor | Visa Inc. | ||||
| Movimento | Olympic Movement (en) | ||||
| Sito web | olympics.com… | ||||
     | |||||
Sti cuà, siben-ché i vien normalmente ciamai anca Ołinpìade, no i ze da confóndar co l'Ołinpìade: st'ùltema ła denòmena el laso de tenpo de cuatro ani che i intercore intrà un'edision dei Zughi ołìnpeghi e ła sevente. Par sta motivasion, anca i se Zughi del 1916, 1940 e 1944 no i ze stai desputai, el se ga continuà a contar łe Ołinpìade, cusita-ché i Zughi de Modeło:OE i ze stai ła edision trentadù.
El nome Zughi ołìnpeghi el ze sta decidesto par recordar i Zughi ołìnpeghi antighi che i vegnea inbastii inte l'Antiga Gresa inte ła sità de Ołìnpia, inte i cuałi i se batìai mejo atleti greghi. El baron Pierre de Coubertin inte el finałe del XIX secoło el ga avesto l'idea de inbastir dei Zughi simiłari a cuełi de l'antiga Gresa. Le prime Ołinpìade de l'era moderna łe zera stae portà vanti a Atene inte el 1896.
Partindo dal 1924, i zera stai istituii anca dei Zughi ołìnpeghi spesìfeghi par spor invernałi. Par de pì łe ghe ze anca łe Parałinpìade, conpetision intrà persone dezàbiłi. Partindo dal 1994 l'edision invernałe no se ga pì inte l'isteso ano de l'edision de l'istà, ma sfazada de du ani.
La bandiera ołìnpega, uno dei sìnbołi pì reconosesti inte el mondo, ła figura sìncue anełi interlasai in canpo bianco, che i ze sìnboło dei sìncue continenti. I cołori decidesti i conparise inte łe bandiere de tute łe nasion, de consevensa ła so conbinasion ła ze sinbołiza tuti i Paezi, mentre l'interlaso dei anełi el raprezenta l'universałità del spìrito ołìnpego.
Le regołamentasion e łe lìnee guida par l'organizasion dei Zughi ołìnpeghi, conprendesto cofà che el ga da èsar el sinboło de łe Ołinpìade, cofà che łe ga da èsar ła bandiera e el bomò, i ze contegnesti inte ła Carta Ołìnpega, un documento ufisałe fato da 6 capìtułi e 61 paràgrafi, che el èsplega i vałori del Movimento ołìnpego e cofà che i se sèłebra, i se organiza e i se aministra i Zughi ołìnpeghi.
Istòrego
canbia
Prinsìpio
canbiaI primi Zughi ołìnpeghi i se ghea portà vanti inte el 776 v.C. a Ołìnpia, in Gresa. Inte el scumìsio ła zera na manifestasion locałe e ła vegnea fata solché na antiga gara de corsa. De sevente i se ghea zontà altri sport e i Zughi i zera rivai a gaver drento anca ła corsa, puzilà, lota e pentathlon. Da cuel momento in dopo, i Zughi i zera devegnesti pian pianeto senpre pì inportanti in tuta ła Gresa antiga, rivando a l'àpeze inte el VI secoło v.C. e inte el V secoło v.C. Le Ołinpìade łe gaveva anca un'inportansa rełijoza, parché łe vegnea fate in onore de Zeus, na stàtua che ła ghe zera a Ołìnpa. El nùmaro de gare el zera cresesto a venti, e łe sełebrasion łe se estendea in pì dì. I vinsidori de łe gare i zera amirai e imortałizai. I Zughi i vegnea inbastii ogni cuatro ani e el perìodo de ła sełebrasion el zera devegnesto denomenà cofà Ołinpìade. Par tuta ła durada dei Zughi (sìncue dì) łe vegneva fermae łe guere in tuta ła Gresa: sta cuà ła zera ciamada trègua ołìnpega. I Greghi i doparava łe Ołinpìade anca cofà magnera par contar i ani. Anca oncó łe vien fate ogni 4 ani.
La partesipasion ła zera reservada a greghi lìbari che i podese vantar fameja de sàngue grego s-ceto. La nesesità de dedicar tanto tenpo a ałenamenti vari fazeva-sì che solché chełi de łe clase pì alte i podese tore in considerasion l'idea de partesipar. I vegnea escludesti da ła partesipasion i s-ciavi, i bàrbari (o sia i foresti), i sasini, i sacrìłeghi e łe fémane.
Prima decadensa
canbiaI Zughi i ghea perdesto guałivamente ła inportansa co l'erlevar del podere Roman in Gresa. I ghea tacà vegner fora problemi ligai a ła corusion inte l'interior de łe conpetision sportive, cusita cofà problemi ligai a ła seguresa de łe manifestasion.
L'avegnimento del cristianèzemo el ghea avesto un'influensa determenante sul declin dei Zughi e ła so estinsion. Co che el cristianèzemo el zera devegnesto ła rełijon ufisałe de l'Inpero Roman, i véscovi e scritori cristiani, i ghea manifestà ła so aversion par łe sełebrasion e i riti pagani e ła so repulsion inte i confronti de l'agonismo. I Pari de ła Ceza in numarévułi scrivesti i ghea ezortio i cristiani a rezistere a łe infatuasion dei ludi agonałi: sant'Agostin el ghea deprecà co toni aspri i spetàcułi atlèteghi. El zera sta cusita che inte el 393 d.C., l'inperatore Teodòzio li ghea vietai, finindo na stòria durada pì de 1000 ani.
Renasimento
canbia
La memòria dei antighi Zughi ołìnpeghi ła zera stada viva inte ła zente, induzindo, inte l'Età moderna, a dei revival: Za inte el XVII secoło, el vegnea fato in Inghiltera un festival sportivo che el ciapava pròpio el nome da łe Ołinpìade. Inte i secołi seventi avegnimenti simiłari i vegnea organizai in Fransa e in Gresa, ma se parlava de manifestasion de picenina mezura e seguramente no internasionałi. Sto cuà el zera el cazo al tenpo de ła Rivołusion franseze co che łe zera stae portà vanti łe Ołinpìade de ła Repùblega inte el 1796, 1797 e 1798. L'intarese inte ła renàsita dei Zughi ołìnpeghi el zera cresesto co che i ruvinasi de l'antiga Ołìnpia i zera stai descuerti dai archeòłoghi todeschi inte ła metà del XIX secoło.
Contenporaneamente un baron franseze, Pierre de Coubertin, el ndazeva in serca de na spiegasion par ła sconfizesta franseze inte ła guera franco-prusiana del 1870-1871. El zera rivà a dir che i fransezi no i gaveva ricevesto un'educasion fìzega justa e el se ghea inpegnà far-sì che i ła gàpia vesta da là a poco tenpo. De Coubertin el vołeva anca catare na magnera de arentizar łe nasion, de permétar ai zóvani del mondo de confrontarse in na conpetision sportiva pitosto che inte ła guera. La renàsita dei Zughi ła garia permetesto de rivar a anbedó i fini.
Inte el 1892, inte el ndar de del cuinto aniversàrio de l'Union de łe socetà fransezi dei spor atlèteghi, De Coubertin el ghea dimandà el rełanso dei Zughi ołìnpeghi, ma sensa tanto èzito. De Coubertin el ghea prezentà oncora na volta in pùblego łe so idee inte el zugno del 1894 inte el ndar de un congreso inte l'università de ła Sorbona in Parize. Inte el 23 de zugno, ùltemo dì del congreso, el zera vegnesto decizo che i primi Zughi ołìnpeghi de l'era moderna i se garia vesto inte el 1896 a Atene, in Gresa, ła tera andove i zera nasesti in antighità. El zera sta fondà el Comità Ołìnpego Internasionałe (CIO) par inbastir l'avegnimento, soto de ła presidensa del grego Demétrios Vikélas.
Le prime Ołinpìade de l'era moderna łe ghea vesto un grando èzito. Co 241 atleti, el ze sta par l'època el pì grando avegnimento sportivo internasionałe mai organizà. La Gresa ła ghea dimandà de devegner sede permanente de tuti i Zughi ołìnpeghi che da chel momento i saria stai organizai, ma el CIO el ghea decidesto che łe Ołinpìade łe garia gavesto èsar organizae de volta in volta in na nasion difarente.
Lista de łe edision
canbia.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Notasion
canbia- ↑ (EN) Joint Statement from the International Olympic Committee and the Tokyo 2020 Organising Committee - Olympic Newsolympic.org. entrada il 24 marzo 2020.
- ↑ Disputati nel 2021.
Altri projeti
canbia
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so zogo ołìnpego
el detien schemi gràfeghi so
Linganbi foresti
canbia- (inglezo) Sito ufisałeolympics.com. Sconosesta: inglezo (juto)
- Olympics (canale ufisałe)YouTube.
- OlimpiadiTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- Alessandro Capriotti, OLIMPIADI, in Ençiclopedia Italiana, VII Appendice, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2007.
- olimpiade, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
- (IT, DE, FR) Zughi Ołìnpeghihls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
- (EN) Harold Maurice Abrahams e David C. Young, Olympic GamesEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | VIAF (EN) 127994918 · LCCN (EN) n94004448 · GND (DE) 2021059-0 · BNF (FR) cb13568581t (data) · BNE (ES) XX11098 (data) · WorldCat Identities (EN) n94-004448 |
|---|
in programa: Pechino 2008 | Łondra 2012 | ? 2016 | ? 2020 | ? 2024
in programa: Vancouver 2010 | Sochi 2014 | ? 2018