Łéngua spagnoła
El spagnoło o castełan (in spagnoło "español", IPA: /espa'ɲol/ o "castellano", IPA: /kaste'ʎano/) el xe na łéngua che la fa parte del ensema de łe łéngue romanxe de ła fameja de łe łéngue indoeuropee. Par chedune clasificasioni, el xe ła cuarta łéngua pisè parlada intè el mondo, domente ła xe ła segunda cofà łéngua mare (dopo el cinexe). El spagnoło el se anca ła lengua ofiçiałe de łe prinçipałi organizasion econòmeghe e połitiche internacionałi (come UE, UA, OEA, TLCAN, Unasur e Caricom, par exenpio). El xe parlà come prima e seconda lengua da de pì de 450 milioni de persone e se poe rivare anca a 500 milioni se ghe metemo rento anca quei che ło ga inparà come lengua stragnera.
español e castellano ![]() | |
---|---|
![]() ![]() | |
Nome locaƚe | español |
Tipo | łéngua naturałe, łéngua e łéngua viva ![]() |
Parlà in | Arxentina, Cołonbia, Cuba, Mèsego, Spagna e altri 20 paexi. |
Autòctono de | Spanja ![]() |
Parlanti | |
Totałe | 500 miłioni - 600 miłioni (2019 ![]() |
Caratarìsteghe | |
Scritura | Alfabeto e pronuncia dello spagnolo e alfabeto latin |
Clasifegasion lenguìstega | |
łéngua umana łéngue indoeoropee łéngue itàłeghe łéngue romanze łéngue ìtało-osidentałi łéngue romanze osidentałi łéngue gało-ibèreghe łéngue iberoromanze łéngue ìbero-osidentałe łéngue del subgrupo castełan ![]() | |
Regoƚà da | Asociación de Academias de la Lengua Española (it) ![]() ![]() |
Vulnerabiłità | 1 segura ![]() |
Istòria | storia della lingua spagnola (it) ![]() ![]() |
Còdazi | |
ISO 639-1 | es |
ISO 639-2 | spa |
ISO 639-3 | spa ![]() |
SIL | SPN |
Glottolog | stan1288 ![]() |
Linguasphere | 51-AAA-b ![]() |
Ethnologue | spa ![]() |
ASCL | 2303 ![]() |
IETF | es ![]() |
El spagnoło, come del resto tutte chealtre łe lengue romanxe, el xe na continuasion moderna del latin parlà (ciamà latin volgare) che el ga inisià formarse dal terso secoło, dopo che el Inpero Roman el se ga smembrà in diversi tocatełi. Grasie a ła difuzion che a ga bio in America, el spagnoło se a lengua che se ga estero de pì in asołuto tra quełe romanxe.
Distribusion geograficaCànbia
I posti prinçipałi dove che se parla el spagnoło i xe:
- in Spagna, dove che a se stà creà
- inte ła major parte de l'America meridionałe: Argentina, Ciłe, Uruguay, Paraguay, Bołivia, Perù, Ecuador, Cołonbia e Venesueła. No se ciapa in considerasion el Braxiłe (che se parla portogheze), ła Guayana, el Suriname e ła Guayana fransexe.
- inte ła major parte de l'America çentrałe: Panama, Costa Rica, El Salvador, Guatemała, Honduras, Nicaragua, Cuba, Republica Dominicana e Puerto Rico.
- nel'America setentrionałe: in tuto el Mèsego e inte i Stati Uniti soło ne łe comunità ispanofone e a Nova York, dove che el xe ła lengua pì parlà dopo el inglese.
- Ne łe Fiłipine, dove che l'è parlà da na picoła minorança.
- In Guinea Equatoriałe e in picoła parte in Marocco.
El Mèsego xe el Stato ispanofono pì popoła del mondo, seguìo dai Stati Uniti. Se se parla de çità, a pi granda a xe Sità del Mèsego e suìto dopo catemo Buenos Aires e Madrid.
Parołe simiłi al VènetoCànbia
Ła lengua spagnoła ga inte el so vocabołario de łe parołe che e se someja a la lengua vèneta. Qualcheduna de queste poe esere:
- la cuchara: el cuciaro
- la naranja: ła narança
- el cuñado: el cugnado/cugnà
- el padrín: el padrin
- la panza: ła pansa
- la leña: ła legna
- la piñata (el zugo): ła pignata (ła tecia)
- la jícara: ła cicara
- febrero: fevrero/fevraro
e vanti cussita.
Exenpi de lenguaCànbia
Parołe e fraxi de uso comunCànbia
- Sí = “si”
- No = “no”
- ¡Hola! = “ciao!”
- ¡Buenos días! = “Bon dì!”
- ¡Buenas tardes! = “Bon pomerijo!”
- ¡Buenas noches! = “Bona sera!”/ “Bona note!”
- ¡Adiós! =“Ciao!”
- ¡Hasta luego! = “a presto!”
- ¡Buena/mucha suerte! = “Bona fortuna!”
- ¡Felicitaciones! = “Auguri!”
- Por favor = “Par piaçere”
- (Muchas) gracias = “Graxie (miłe)”
- De nada = “De gnente”, “Prego”
- ¿Qué tal? = “Come vała?”
- ¿Cómo está (usted)/estás? = “Come stało (Lu)/steto?”
- Bien = “ben”
- Lo siento = "Me despiaxe"
- ¿Hablas/Habla (usted) español/italiano/inglés/francés/alemán? = “Parlito/Parleo spagnoło/tajian/inglese/fransexe/todesco?”
- ¿Cómo se llama (usted)/te llamas? = “Come te ciamito/se ciameło?”
- No entiendo = “No capiso”
- No sé = “No so”
- ¿Qué hora es? = “Che ora xe?”
- ¿Dónde estás/está? = “Dove sito/Dove zeło?”
- ¿Adónde va (usted)/vas? = “Dove veto/Dove vało?”
- ¡Suerte! = “Bona fortuna!”
- ¡Broma! = “Scherso!”
- ¡Mierda! = “Merda!”
Numari cardinałiCànbia
0. cero
|
10. diez
|
20. veinte
|
30. treinta
|
40. cuarenta
|
50. cincuenta
|
60. sesenta
|
70. setenta
|
80. ochenta
|
90. noventa
|
100. cien
|
I numari dal 200 al 900 i se poe anca metare al feminiłe.
Numari ordinałiCànbia
1. primer, -ero, -era
2. segundo, -da
3. tercer, -ero, -era
4. cuarto, -ta
5. quinto, -ta
6. sexto, -ta
7. séptimo, -ma
8. octavo, -va
9. noveno, -na
10. décimo, -ma
11. undécimo, -ma o decimoprimero, -ra
12. duodécimo, -ma o decimosegundo, -ra
13. decimotercero, -ra
14. decimocuarto, -ta
20. vigésimo, -ma
21. vigésimo primero, -ra
30. trigésimo, -ma
40. cuadragésimo, -ma
50. quincuagésimo, -ma
60. sexagésimo, -ma
70. septuagésimo, -ma
80. octogésimo, -ma
90. nonagésimo, -ma
100. centésimo, -ma
Dì de ła setimanaCànbia
lunes: Luni
martes: Marti
miércoles: Mercore
jueves: Xoba
viernes: Venare
sábado: Sabo
domingo: Domenega
Nomi dei meziCànbia
enero: jenaro
febrero: febraro
marzo: marso
abril: apriłe
mayo: majo
junio: zugno
julio: lujo
agosto: agosto
septiembre: setenbre
octubre: otobre
noviembre: novenbre
diciembre: diçenbre
Altri projetiCànbia
- Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so spanjoło
- el detien schemi gràfeghi so
Linganbi forestiCànbia
- (EN) Łéngua spagnołaEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Opere riguardanti Łéngua spagnołaOpen Library, Internet Archive.
- (EN) Łéngua spagnołaEthnologue: Languages of the World, Ethnologue.
Łéngoe uficiałi de l'Onion Eoropea | ||
---|---|---|
Bulgaro | Castiglian | Ceco | Danexe | Estone | Finlandexe | Fransexe | Gaełico | Greco | Inglexe | Itałian | Łetone | Łituan | Maltexe | Olandexe | Połaco | Portoghexe | Rumeno | Slovaco | Slovèno | Svedexe | Tedesco | Ungarexe |
Latin † · Latin volgare † Romanzo insulare: Sardo (Sardo campidanexe · Sardo logudorexe) Romanzo ocidentałe Grupo iberico: Aragonexe · Asturian · Gałisian · Leonexe (Mirandexe) · Portoghexe · Spagnoło/Castiglian Gruppo galo-romanzo: Catałan · Francexe · Furlan · Francoprovensal · Ladin · Ocitan · Romancio · Vałon · Vèneto Romanzo orientałe Grupo italian: Corso · Gałurexe · Sasarexe · Itałian (Diałeti itałiani) · Napołetan Grupo siciłian: Siciłian Grupo balcanico: Rumeno · Dalmatico † · Istrioto Romanzo meridionałe: Mozarabico † |
Controło de autorità | LCCN (EN) sh85126261 · GND (DE) 4077640-2 · BNF (FR) cb119312813 (data) · NDL (EN, JA) 00571703 |
---|