Carpasi

I Carpasi (in todesco Karpaten, in ceco, połaco e slovaco Karpaty, in ungarese Kárpátok, in ucraino Kapnamu o Karpaty, in rumen Carpaṭi) i xe na cadena de monti inte l' Eoropa çentro-orientałe.

Carpasi

Sorte	Caena montagnoza e sistema montagnozo
Epònemo	Carpi (it)
Parte de	sistema alpino-himalayano (it)
Formà da	Carpazi Osidentałi Carpazi Orientałi Alpe Transilvaniche
Dati e sifre
Altitùdene	2 655 m
Mezura	1 700 () km
Ponto pì alto	Gerlachovský štít  (2 654,4 m )
Traversa	Sèrbia, Ucràina, Àustria, Repùblega Ceca, Slovàchia, Połònia, Ungaria e Romania

Etimołozia de el oronimo

El nome Carpates vien scrito par ła prima volta da Tolomeo, inte el secondo secoło dopo Cristo. In Ongaria, inte i secołi 13° e 14°, i Carpasi i vien ciamà Thorchal o Tarczac o anca Montes Nivium.
El nome el pol derivare da ła tribù dei Carpì, dei barbari daci che i viveva fin al 381 sul versante est dei monti, rente el confin col'Inpero Romano d'Oriente.
Podaria anca esarghe na derivasion da ła raixe indoeoropea sker/ker ("tajare"), da dove che riva anca l'albanese karpë ("rocia").

Zeografia fixega

Ła cadena ła xe longa pi de 1500 kiłometri e łarga dai 12 ai 500, fata come un imenso arco conveso verso est.
Sta cadena ła scominsia sul Danubio, intrà l'Austria e ła Slovachia visin a Bratislava, andove che el fiume ła divide da łe ultime diramasion de łe Alpi .
I Carpasi i finise a ła Porta de fero a Orşova in Romania. Sto ponto el xe senpre sul Danubio, ma tanto pi in xo, andove che el fiume divide łi Carpasi dai Monti Balcani.

Ła superficie coverta da sti monti ła xe de 190 000 kiłometri quadri, l'altesa no riva tanto pi de 2500 metri.

No ghe xe giaxàri, ma ghe xe imense foreste: i Carpasi romeni xe el pi grando teritorio boscoso d'Eoropa e i ga pi de un terso dei grandi predatori del continente (orsi bruni, lovi e linçi).

Sudivixion

Ghe xe diverse sudivixion dei Carpasi. Questa xe ła pi senplice.

Mapa de łe divixion prinsipałi

• Carpasi Ocidentałi(1 e 2): i coverse n'area che ła va dal'Austria de nord-est, a ła Moravia orientałe, a ła Slovachia, a ła Połonia meridonałe, al'Ongaria del nord. El monte pi alto xe el Gerlachovský štít, 2655 metri, inte el grupo dei Tatra: el xe anca ła sima pi alta de tuti i Carpasi. Dopo ła łinea che pasa par łe cità de Michalovce - Bardejov - Nowy Sącz - Tarnów scominsia i Carpasi Orientałi.
• Carpasi Orientałi: i se divide in Carpasi Orientałi in senso streto e Carpasi Meridionałi.
  • Carpasi Orientałi(3 e 4)(i todeschi e i ucraini i łi ciama anca Carpasi boscosi): i ciapa drento teritori de ła Slovachia orientałe, de ła Połonia, ma soratuto del'Ucraina e de ła Romania. e el monte pi alto el xe el Howerla, 2060 metri, el monte pi alto del'Ucraina. Dopo el paxo de Predeal, in Romania, i taca i Carpasi Meridionałi.
  • Carpasi Meridionałi(5)(ciamà anca Alpi Transilvaniche, in Romania). Deso ła cadena de monti ła punta decisa verso ovest. El monte pi alto xe el Moldoveanu, 2544 metri. Ghe xe diversi grupi:
    • Łe montagne Bucegi
    • Łe montagne Făgăraş
    • Łe montagne Parâng
    • Łe montagne Retezat-Godeanu
    • I monti Apuseni
    • Łe montagne Poiana Ruscă
    • Łe montagne del Banato

Zeografia umana

I Paesi traversà da sta cadena de monti i xe: Republica Ceca, Slovachia, Połonia, Ongaria, Ucraina, Romania. Par desora, anca l'Austria e ła Serbia łe ga de łe diramasion del grupo principałe.

Gałeria de someje

• 
  Un lago sui monti Tatra (1)
• 
  Un fiume che vien xo dai Carpasi boscosi (3)
• 
  Monte Bucegi, inte i Carpasi Meridionałi (5)

Note

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Carpazi
• el detien schemi gràfeghi so