Ovis aries
Ła piègora o pégora o feđa (Ovis aries, Łineo 1758) el xe un mamìfero, de ła famégia dei bovidi, xenere Ovis.
  | |
| Dati | |
|---|---|
| Prinsipałe fonte ałimentare | erba (it)  , fibra alimentare (it) , fjen, forb (en) , Bromus tectorum (it) , Euphorbia virgata (it) , Pueraria thomsonii (it) , Centaurea maculosa (it) e sagebrush (en) |
| Fonte de | sheep wool (en) , sheepskin (en) e latte di pecora (it) |
| Tasonomia | |
| Clase | Mammalia |
| Órdene | Artiodactyla |
| Fameja | Bovidae |
| Tribù | Caprini |
| Zènare | Ovis |
| Spece | Ovis aries L., 1758 |
Se trata de n'anemal domesticà fin da ténpi antighìsimi, catà deso in ogni continénte. Ła vive prinsipalmente in ciàpoł, e par gestirla l'omo el se fida de frecuente a cani pastóri.
El nome piègora (el łatin pecus el xe un tèrmine che el endegava ogni anemal de arlevamento e daspò el xe pasà a soło sta spece) el xe reservà al'individuo fémena cresùo, el masc-io el se ciama molton o monton o bék, mentre el pìcoło el xe ciamà agneło o gnelòt o ciot fin a un ano de età.
Ła piègora ła xe arlevada par ła late, par ła carne e par ła łana. Sta qua, che ła xe el peło de ła piègora, ła xe doperà fin dai ténpi veci come fibra tèsiłe. Ła soa mantiłia, che ła xe xe toxà ogni ano al'inisio del'istà, ła fornise łana de quałità desferénte a seconda de ła rasa del'anemal e de ła parte del corpo da ła qual ła vien fora.
Ła late come béver ła xe tanto manco difondesta de queła de vaca, parò el xe doparà parécio 'ntel'industria par ła produsion de formagio piegorin e puina. In particołar, ła łate de piègora ła xe più rica de grasi e i soi prodoti i prexenta n'aroma più marcà.
I agnełi i xe arlevai prinsipalmente par ła carne, soło na parta ła xe infati fata créser par èser destinada a ła reprodusion. Xe tradision difondesta in molte xone d'Itałia magnar carne de agneło inte el dì de Pascua; l'agneło el xe, del resto, la bestia sacrifegal par ecełensa inte łe culture che łe se fasa sul basin del Mediteraneo.
Na rasa tipica e autoctona del Veneto ła xe ła piègora alpagota che ła vien arlevada par ła carne, in spece queła del'agneło, l'agneło d'Alpago.
Inte un mucio de xone del'Itałia sentral l'agneło da łate, overosia co póco più de un mexe de vita, da tanti preferio par ła carne tènera, el xe ciamà "abbacchio".
I xe paréci a considarar ła piègora n'anemal sénpio: sta credénsa ła xe creada dal fato che łe xe davèro spauróxa e ła se defénde unéndose in grupi conpati. Studi dei ùltimi ani[1] i ga demostrà che sta roba ła xe conpleamente falsa: łe piègore łe xe intełigénti e łe xe bone a reconoser fin a sinquanta altre piègore soło da ła fasa e łe ga anca na bona memoria.[1] Łe piègore łe ga ła tendénsa de seguir na fémena più savia piutosto che un mas-cio dominante.[2]
Fonte
canbiaVarda anca
canbiaAltri projeti
canbia
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Ovis aries
el detien schemi gràfeghi so
