Sèrbia

Ła Sèrbia, ufisialmente Republica de Sèrbia (en serbo Република Србија, Republika Srbija) ła xe no Stato del sud-est del'Eoropa, ne ła regiòn dei Balcani.
Ła confina a nord co ła Ongarìa, a nordest co ła Romania, a sudest co ła Bulgaria, a sud co ła Macedonia del Nord e ła Albania, a sudovest co el Montenegro, a ovest co ła Bosnia-Erzegovina e a nordovest co ła Croasia.

Sèrbia

Србија (sr)
Bandiera Stema
Ino	Bože Pravde
Pozision
43°57′N 20°56′E43°57′N, 20°56′E
Continente	Eoropa
Capitałe	Belgrado
Popołasion
Totałe	6 647 003 (2022)
Densità	75,11 hab./km²
Zènaro	3 415 025 (%51,4)   (%48,6) 3 231 978
Demònemo	serba, serbe, serbi, serbo
Idioma	serbo
Speransa de vita	75 (2022) 2 (2021)
Putełi no scołarizai	33 041 (2015) −11 609 (2014)
Zeografia
Parte de	stati post-jugoslavi
Àrea	88 499 km²
Ponto pì alto	Big Rudoka (en) (2 660 m)
Ponto pì baso	Fiume Timok (28 m)
Rente a	Ungaria   Bòsnia e Erzegòvina   Croàsia   Albania   Kosovo   Montenegro   Bulgaria   Macedònia del Nord   Romania   Union Eoropea (2006–)
Dati istòreghi
Prima mesion documentada	Sèrbia e Montenegro
Dì festivo	cao de l'an (1° de genaro, 2 de genaro) nadałe (7 de genaro) Festa nazionale della Serbia (it) (15 de febraro) vènare santo (du dì prima de Pàscua) pàscua (22 de marso) luni de Pàscua (dì dopo Pàscua) festa del Laoro (1° de majo) dì de l'Armistìsio (11 de novenbre)
Organizasion pułìtega
Òrgano ezecutivo	Goerno de ła Sèrbia
Òrgano lejislativo	Asenblea Nasionałe de Sèrbia
Presidente de ła Sèrbia	Aleksandar Vučić (it) (31 de majo del 2017)
Primo Ministro de ła Sèrbia	Miloš Vučević (it) (2 de majo del 2024)
Ìndaze de Democrasia	6.22/10
Menbro de	Consejo d'Eoropa, Accordo centroeuropeo di libero scambio (it) , Partenariato per la pace (it) , Cooparasion Econòmega del Mar Nero, Organizasion de łe Nasion Unìe, Organizasion par ła Seguresa e Cooperasion inte l'Eoropa, Banca Internasionałe par ła Recostrusion e Desviłupo, Asociasion Internasionałe del Desviłupo, Corporasion Finansiària Internasionałe, Organismo Multilaterałe de Garansia dei Investimenti, Sentro Internasionałe de Regołamento de Difarense Rełasionae ai Investimenti, EUROCONTROL, Interpol, Grupo de Fornidori Nucleari, Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe, Organizasion Idrogràfega Internasionałe, UNESCO, Grupo de Oservasion de ła Tera, Union Postałe Universałe, Union Internasionałe de Tełecomunicasion, Organizasion Internasionałe de Protesion Siviłe, Organizasion Meteorołòzega Mondiałe, Organizasion mondiałe de ła sanità, Sentro Internasionałe par el Desviłupo de Pułìteghe Migratòrie, Organizasion Mondiałe de łe Dogane e Liansa Internasionałe par ła memòria del Olocàusto
Economia
PIL nomenałe	63 082 021 206 $ (2021)
Persentuałe IVA	20 %
Ìndaze de desviłupamento oman	0,802  (2021 )
Moneda	dinaro serbo
Taso de dezocupasion	22 %
Coefisente de Gini	34.5/100
Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1	RS SRB 688
Còdaze de matricołasion	SRB
Fuzo oràrio	UTC+1 Ora de l'Eoropa Sentrałe UTC+2 Eoropa/Belgrado
Domìnio de primo liveło	.rs
Prefiso tełefònego	+381
Tełèfono d'emerzensa	192 (połisia) 193 (ponpieri) 194 (servìsio mèdego d'emerzensa) 92 (połisia) 93 (ponpieri) 94 (servìsio mèdego d'emerzensa)
Còdaze NUTS	RS
Preza ełètrega	Europlug e tipo F (schuko)
Istòrego
← Sèrbia e Montenegro
Sito web	srbija.gov.rs

El teritorio del Kosovo el xe disputà co ła Republica del Kosovo.

Zeografia

Morfologìa

El paexagio de ła Sèrbia setentrionałe el xe costituio da na vasta pianura ałuvionałe che ła se stende fin a ragiunger el Basopian Panònego, del qual ła Sèrbia conprende ła porsion meridionałe, ła Vojvodina. Ła xona ła xe atraversaà da qûalche fluente del Danubio e ghe xe poche modeste are de riłievi cofà a exenpio ła catena cołinare de Fruška Gora (539 m s.l.m.).

Ła xona oçidentałe (Šumadija) ła xe invexe dominà da cołine e da qûalche riłievo de altitudine conprexa intrà i 1000 e i 1500 m s.l.m.

Verso sud el teritorio divegne montagnozo, el masicio pù inportante el xe queło de Kopaonik, situà inte el çentro-sud de ła Sèrbia, inte ła xona intrà Kraljevo, Kruševac e Novi Pazar. Ła xe n'area incluxa in un parco nasionałe, famoxo anca par na inportanta stasion sistega.

Idrografìa

Ła Sèrbia ła xe traversà da mùci fiumi, grande parte del teritorio del paexe fa parte del baxin del Mar Negro, soło ła parte sudoçidentałe fa parte del baxin del Mar Adriatico e ła parte sudorientałe fa parte del baxin del Mar Egeo .

El Danubio traversa el paexe da ovest a est par na longhesa conpłesìa de çirca 588 km, inte el só percorso el xe ałimentà da numeroxi fluenti:

• Tibisco, co el so fluente Begej
• Sava, co i so fluenti Drina (a só volta ałimentà da Lim e Uvac) e Kolubara
• Tamiš
• Morava, co i so fluenti Toplica, Nišava e Zapadna Morava (inte el qual i fluisce Ðetinja, Moraviaca e Sitnica - a só volta ałimentà dal'Ibar)
• Mlava
• Nera
• Pek
• Timok

I łaghi naturałi de ła Sèrbia i xe pochi e rełativamente picenini, tra łori gh xe el Palić (5 km²) e el łago Ludaš inte ła Sèrbia setentrionałe vixin Subotica.
I łaghi i xe prinsipalmente de orijin artifiçiałe. El prinçipałe el xe el łago Ðerdap (253 km²) al confin co ła Romania. Altri baxini artifiçiałi i xe el łago Vlasina inte ła parte sudorientałe del paexe, el łago Gazivode sul fiume Ibar inte ła parte sudosidentałe, el łago Zlatar sul fiume Drina inte ła region del Sangiaccato, e el łago Zvornik.

Clima

Ła parte setentrionałe del paexe ła ga un clima de tipo continentałe influensà da łe mase d'aria provenienti dal nord ed est eoropeo, co inverni frédi e estati calde e umide, łe precipitasion łe xe distribuìe lóngo tuto l'ano.
Inte ła parte meridionałe e sud-oçidentałe del paexe ghe xe un clima el prevałentemente caldo e seco in estate e autuno e rełativamente frédo e rico de preçipitasion nevoxe in inverno, cauxae de łe influense da parte del Mar Mediteraneo, anca si łe Alpi Dinàreghe łe forma no sbaramento par łe mase d'aria calda.

Storia

Antighità

Ło Stato servo el se ga formà inte el XI secoło, el xe divegnù un Regno stàbiłe inte el 1220 col re Stefano II Nemanja.

En sèguito a un periodo de espansion teritoriałe, inte el 1346 ła Sèrbia ła ga costituio un Inpero che el 'ndava dal Danubio al nord de ła Grecia.

Co ła sconfita inte el zugno del 1389, inte ła storega bataja de Kosovo Polje, e i sucesivi scontri inte el nord del Paexe, el ga tacà par ła Sèrbia el łongo período de ła dominasion otomana (1459-1804).

Ła Sèrbia, co l'inisio del'XIX secoło, sostegnua ancà dal'Inpero Ruso, ła ga tentà de aumentar ła sóa autonomía rispeto a l'Inpero Otoman e ła se ga struturà inte el semi-indipendente Principato de Sèrbia (1815). El Principato el zera caraterixà da na lota interna enfrà łe dó dinastíe pì potenti del Paexe, i Obrenović ei Karađorđević.

Modernità

Inte el 1878 el Congreso de Berlin el ga riconosesto l'indipendensa de ła Sèrbia e del vixin Montenégro.

I do Stati i ga partesipà a łe Guere dei Balcani (1912-1913) contro ła i otomani prima e ła Bulgaria dopo, e i xe vegnesti fora da ła guera pì forti e co un teritorio pì grando. El progeto de unificasion dei do regni el xe stà fermà parò da l'Àustria-Ongarìa.
Ła stesa Austria-Ongaría ła ga diciarà un toco de tenpo dopo guera (28 de zugno 1914) al'anbisioxo Regno de Sèrbia, dopo che l'arciduca Francesco Ferdinando el xe stà copà da parte de Gavrilo Princip, un nasionałista servo.
Dopo ła concluxion de ła prima guera mondiałe, ła Sèrbia ła xe divegnua parte del Regno dei Servi, Croati e Sloveni soto ła dinastía dei Karađorđević; inte el 1929 el Regno canbia nome in Regno de Jugoslàvia</ref>,

Dorante ła seconda guera mondiałe, dopo el smenbramento del Regno de Jugoslàvia, ła Sèrbia ła xe divegnua no Stato fantocio de ła Germania nasista afidà da Hitler al xeneral Milan Nedić e al nasista serbo Dimitrije Ljotić. El governo fiłonasista de Nedić el ga cołaborà pienamente co ła Germania fin a ła łiberasion da parte conxunta de ła cavedal da parte del'Armata Rossa e dei partixani jugoslavi inte l'otobre 1944.
Tito in queła ocaxion el ga abandonà l'íxoła de Łisa, dove el jera soto protesion anglexe, e el se ga trasferio a Belgrado dove, par farse acetàbiłe da ła sità ostiłe al comunismo, el ga proçeduo co anpie amnistie ai cołaborasionisti integrandołi de ła Armata Popołare de Łibarasion de ła Jugoslavia.

Dopo ła seconda guera mondiałe, la Sèrbia ga costituio una de łe sié repùbleghe de ła Republica Sociałista Federałe de Jugoslavia (1945-1991), guidà par un łongo periodo da Tito.

Inte el 1992, dopo el siojimento de ła RSFJ, Sèrbia e Montenégro łe se ga asocià inte ła Republica Federałe de Jugoslavia (1992-2003), divegnua Union de Sèrbia e Montenégro inte el 2003.

Col referendum che l'è stà svolto in Montenégro el 21 de majo 2006, el Montenégro el ga decixo de 'ndar fora dal'Union e de otegner el riconosimento internasionałe e ła piena indipendensa. Ła Confederasion xe stà siolta e ła Sèrbia ła ga otegnù cusì indiretamente ła ricostitusion de un'entità statałe nasionałe autónoma dopo çirca 90 ani in i cuałi ła gavéa sperimentà projèti de Federasion e Confederasion co łe altre rejoni abitae dai slavi del sud.
Cofà stabilío da ła Carta Costitusionałe de ła Confederasion, ła Sèrbia ła xe stà riconosesta cofà dirèto sucesor del'Union Statałe, drìo ereditar el sejio de ła Confederasion al'ONU, łe asociasion a łe organizasion internazionałi e tuti i tratai biłaterałi stipułai coi altri Paexi.

Zeografia połitega

Divixion aministrative

Ła Sèrbia ła xe divixa in 29 distreti (окрузи / okruzi):

Sudivixion de ła Sèrbia

Bačka meridional Bačka osidental Bačka setentrional Banato sentral Banato meridional Banato setentrional Bor Braničevo Jablanica Kolubara

Kosovo Kosovo-Pomoravlje Kosovska Mitrovica Mačva Moravica Nišava Pčinja Peć Pirot Podunavlje

Pomoravlje Prizren Raška Rasina Srem Šumadija Toplica Zajecar Zlatibor

e inte ła Sità de Belgrado (Град Београд / Grad Beograd)

Cavedal e altre sità

Ła cavedal de ła Sèrbia ła xe Belgrado.

Economia

Trasporti

Inte el conpleso ła rete de navigasion interna ła dispon de çirca 1500 km de vie fluviałi.

Gałeria de someje

• 
  monte Gółia
• 
  fiume Véłica Mórava
• 
  panorama de Niš
• 
  sito ONUESC de Gamzigrad - Felix Romuliana

Altri projeti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Sèrbia
• el detien schemi gràfeghi so

Cołegamenti forèsti

• (MUL) Sito ufisałesrbija.gov.rs.
• SerbiaTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
• Elio Migliorini, Vojeslav Molè e Giuseppe Praga, SERBIA, in Ençiclopedia Italiana, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 1936.
• Serbia, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
• Sèrbiasapere.it, De Agostini.
• (IT, DE, FR) Sèrbiahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
• (EN) John R. Lampe, Thomas M. Poulsen e John B. Allcock, SerbiaEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.

Portałi:
• Portałe de Eoropa
|