Zermània Òvest
. Ła Zermània Òvest ła zera el tèrmeno diałètego doparà intrà el 1949 e el 1990 par dirghe a ła Repùblega Federałe de Zermània, (in todesco: Bundesrepublik Deutschland, o BRD), dita anca Repùblega Federałe Todesca, par difarensiarla da ła Zermània Est, propiamente Repùblega Democràtega Todesca (Deutsche Demokratische Republik, o DDR).
Bundesrepublik Deutschland (de)  | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| Ino | Das Lied der Deutschen (1949) | ||||
| Bomò | «Einigkeit und Recht und Freiheit» | ||||
| Pozision | |||||
| Continente | Eoropa | ||||
| Teritòrio reclamà da | Zermània Est[1] | ||||
| Capitałe |  Bonn | ||||
| Popołasion | |||||
| Totałe | 63 250 000 (1990) | ||||
| Densità | 254,45 hab./km² | ||||
| Caze abitae | 63 254 000 inte el 1990 | ||||
| Demònemo | ałemán occidental, ałemana occidental,
 | ||||
| Idioma | todesco | ||||
| Zeografia | |||||
| Parte de | storia della Germania dal 1945 (it)  e istòria de ła Zermània | ||||
| Àrea | 248 577 km² inte el 1990 | ||||
| Rente a | |||||
| Dati istòreghi | |||||
| Desolvimento | 3 de otobre del 1990 | ||||
| Prima mesion documentada | Trizona, Reich todesco e Comision Liada de Controło | ||||
| Organizasion pułìtega | |||||
| Forma de goerno | repùblega parlamentària federałe e repùblega parlamentària | ||||
| Menbro de | |||||
| Economia | |||||
| Moneda | Marco todesco | ||||
| Còdazi de identifegasion | |||||
| Prefiso tełefònego | +49 | ||||
| Istòrego | |||||
Zermània → | |||||
|
| |||||
La Zermània Òvest ła zera situada inte l'Eoropa sentro-osidentałe e ła confinava a nord co ła Danemarca, a est co ła Repùblega Democràtega Todesca e co ła Cecoslovàchia, a sud co l'Àustria e co ła Svìsara, a òvest co i Paezi Basi, el Belzo, el Lusenburgo e ła Fransa. Solché a nord ła ghea un sboco inte el mare: el mare del Nord e el mar Bàltego. La capitałe ła zera Bonn, inte fiume Reno.
Ła zera nasesta inte el 1949 col scumìsio de ła guera freda e el confin co ła Zermània Est el raprezentava ła cortina de fero che ła divideva l'Eoropa osidentałe soto ła potensa de ła NATO da l'Eoropa orientałe che ła sorbiva l'influensa de l'Union Soviètega.
Zeografia
canbiaMorfołozia
canbiaLa Zermània Òvest ła se połe dividere in cuatro zone:
- Pianure setentrionałi: łe se slarga da łe coste del Mare del Nord fin ai rełievi sentrałi. Drio łe coste, co profondi estuari, se ghe catava i pì grandi porti del paeze: Emden inte l'Ems, Bremerhaven e Brema sol Weser e Anburgo inte l'Elba.
- Zona sentrałe: fata da rełievi traversai dal Reno, da ła Mozeła, dal Neckar e dal Meno.
- Altopian Svevo-Bavarezo: Estensionà da łe Alpe al Danùbio e pien de laghi, cofà el Lago de Costansa, el Lago Ammersee e el Lago Chiemmsee.
- Alpi todesche: łe ze formae da łe Alpe de Algòvia, Alpe Bavareze e Alpe Sałisburgheze.
Idrografia
canbiaI fiumi prinsipałi i ze el Danùbio, l'Elba (che parò el zera in granda parte inte ła Zermània Est), el Reno e el Meno.
Clima
canbiaEl clima el ze continentałe, co istà fresche e inverni fredi.
Popołasion
canbiaLa Zermània Òvest ła gaveva un incremento/ano del 0,4%[2] e ła popołasion ła zera pasada dai 59.660.000 abitanti inte el 1977 ai 63.254.000 abitanti inte el 1990. La densità de popołasion ła zera so i 240 ab/km².[2] L'ìndaze de nayałità ła zera del 9,8‰, cheło de mortałità de l'11,9‰ e el taso de mortałità infantiłe del 19,8‰.[2] 26.817.000 persone łe zera ła popołasion ativa e el taso de urbanizasion el zera del 38,3%.[2]
I todeschi i zera el 98,6% de ła popołasion. Le menoranse łe zera fate da ołandezi, połachi, austrìaghi e itałiani.[2]
Łéngua
canbiaLa łéngua ufisałe ła zera el tdoesco. Menoranse linguìsteghe łe ghe zera par ła prezensa de imigrai, co ła ecesion del frizon, parlà da na menoransa pì picenina inte el Schleswig-Holstein.
Rełijon
canbiaEl 50% de ła popołasion in Zermània Òvest ła profesea el protestantèzemo e el 45,1% el catołèzemo,[2] mentre ła menoransa rełijoza pì difondesta ła zera cheła ebràega.[2]
Sità prinsipałi
canbia| Sità | Abitanti |
|---|---|
| Berlin Òvest[N 1] | 2.130.525 |
| Anburgo | 1.734.000 |
| Mònaco de Baviera | 1.388.000 |
| Cołònia | 1.015.930 |
| Essen | 685.411 |
| Francoforte | 656.470 |
| Dortmund | 630.609 |
| Duisburg | 606.529 |
| Stocarda | 597.939 |
| Norinberga | 504.807 |
| Wuppertal | 414.535 |
| Bonn | 283.342 |
Forma de goerno
canbiaLa Zermània Òvest ła zera na El podere lejislativo el zera in man al Parlamento federałe; el podere ezecutivo dal Canseliero e dal Consejo dei ministri.
La Repùblega Federale Todesca l'era parte de l'ONU, IAEA, ILO, FAO, WHO, UNESCO, ICAO, UPU, WMO, OECD, NATO, EURATOM, CECA, CEE.
Economia
canbiaEl 7% de ła popolasion ła se oparava inte l'agricultura;[2] ła coltivea ségała, formento, orzo, patate, bietołe, brustàngołi, vite, ortaji e fruta.
Sudivizion agrìcula del teritòrio:[2]
| Dòparo del teritòrio | Persentuale sul totale de ła superfise |
|---|---|
| Arativo | 30,5% |
| Pàsculi e prà | 21,3% |
| Foreste e boschi | 28,9% |
| Inprodutivo | 17,2% |
La Zermània Òvest ła gheva 25.513.000 m2, che parò no i zera sufisenti al bezogno de ła popołasion, presuponendo che el stato el tendea conservar el patrimònio forestale.[2]
Se arlevea, in órdene de inportansa: bovini, suini e cavarini, dal cuało se rencavava late, butiro, formajo.
Ła pesca inte l'an ła valea 441.711 tonełae de pese.[2]
La Zermània Òvest ła tegneva inportanti risorse mineràrie, soratuto carbon e fero, ma anca pionbo, zinco, urànio, rame, sali potàseghi e salzema. Se ghe estraeva par de pì petrojo (5.532.000 t) e gas naturałe (18.408.000.000 m³)[2].
Gràsie a łe tante resorse mineràrie, ła Zermània Òvest ła gaveva un'indùstria metałùrzega, siderùrzega e mecànega racuanto sviłupada[2]. Anca l'indùstria chìmega ła zera racuanto inportante, mentre inte l'indùstria alimentària de fondamentałe ghe zera ła produsion de bira.[2]
Comerso
canbiaEl paeze el inportava prodoti alimentari, tèsili, petrojo e gas naturałe, fero e vestiàrio;
El esportava machinari, prodoti chìmeghi, autoveìcoli, fero, aciàio e carbon.[2]
Situasion teritòriałe
canbiaLa RFT ła zera stada proclamada el 23 de majo 1949 e declarada totalmente sovrana el 5 de majo 1955, co Bonn cofà capitale provizòria. Ła gheva drento łe zone de ocupasion britànega, statunitense e franseze stabiłie inte ła fin de ła seconda guera mondiałe. Inte ła guera freda, inte el cuadro de ła contrapozision globałe intrà blochi, i zera restai inte el so teritòrio racuante unità straniere:
- Armada Britànega del Reno - British Army of the Rhine (BAOR)
- Seventh United States Army e USAREUR
La Repùblega Federale de Zermània ła ghea aderio a ła NATO el 9 de majo 1955. La nasion ła zera divegnesta de consevensa un ponto prinsipałe de ła guera freda, gràsie a ła so contrapozision a ła Repùblega Democràtega Todesca, che ła fea parte al Pato de Varsàvia. La vècia capitale todesca, Berlin, totalmente sircondada dal teritòrio de ła DDR, ła zera n'altra entità autonoma e ła zera anca eła dividesta intrà łe potense ocupadore (i cuartieri sovièteghi i zera stai unilateralmente anetesti a ła DDR e chełi osidentali i zera na spece de sità-stato autònoma inte ła cuała se ghe aplegava łe leji promulgae dal Parlamento de Bonn).
Dopo de ła cascada del muro de Berlin, el 9 de novenbre 1989, ła reunifegasion dei do stati todeschi ła ghea gavesto na ràpida e concreta atuasion. La Repùblega Federale Todesca ła ga formalmente anetesto i Länder de ła Repùblega Democràtega Todesca, readatai par uniformarse, a liveło aministrativo, al sistema federale de l'Òvest. La reunìfegasion todesca ła ghe ze sta el 3 de otobre del 1990 e łe cuatro potense ocupanti łe se ghea retirà ufisalmente el 15 de marso del 1991.
Notasion
canbiaEsplegadive
canbia- ↑ Berlin Òvest el zera de facto – anca se co racuante partegołarità – un stato federà de ła Zermània Òvest, ma de iure ła zera diidesta in tre setori de ocupasion: britànego, fransezo e statunitense.
Bibliogràfeghe
canbiaVoze corełae
canbiaAltri projeti
canbia
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Zermània Òvest
el detien schemi gràfeghi so
Linganbi foresti
canbia- (EN) West GermanyEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
| Controło de autorità | VIAF (EN) 135446758 · ISNI (EN) 0000 0001 2321 8043 · El vałore UFIV072455 de SBN no el xe mija bon. · LCCN (EN) n80125937 · GND (DE) 4011889-7 · BNF (FR) cb11862214n (data) · NDL (EN, JA) 00561601 · WorldCat Identities (EN) n80-125937 |
|---|