Servìsio miłitare

El servìsio miłitare, servìsio de leva, leva miłitare o leva obligatòria i ze dei tèrmani che i denòmena el servìsio, obligatòrio o vołontàrio, che un sitadin de un stato el fa par un perìodo de tenpo prestabiłio inte łe forse armae del paeze inte el cuało el rezidénsia, mediante de l'istitusion de ła coscrision.

In tanti stati l'obligatorietà del servìsio ła casca solché sora dei sitadini de seso mascułin (co racuante ecesion, par ezénpio, Israełe e Corea del Nord, aonde che sto òbligo el ze stabiłio anca par łe done). In via zenerałe, el połe vegner prestà in vàrie forme, anca co inrołamento vołontàrio e in corpi speciałi.

El tèrmano coscrision el denòmena zeneregamente ła iscrision, prevedesta par leje, dei sitadini de un stato in liste pensae aposta, col fin de consentir ła ciamada de sti sitadini al servìsio miłitare obligatòrio inte łe forse armae. Co ła ze prevedesta par leje ła vien ciamada coscrision obligatòria o coscrision obligasionałe e el indivìduo iscrivesto in ste liste el ze denomenà coscrivesto.

Istòrego canbia

Inte i tenpi pì antighi no ła ghe zera na union de dispozision che łe regołase el servìsio a łe arme: tuti i òmani de na comunità (par ezénpio, ła tribù o ła fameja) boni de conbàtar i partiva par ła guera o i se organizava in defeza in cazo de necesitùdene. Sta règoła pràtega ła ghea soravivesto par sècołi inte łe popołasion nòmade e in cuełe che łe vegneva definie bàrbare da ła siviltà romana. Altre volte se recoreva a trupe mercenare; tanto conoseste łe zera stae cuełe costituie da mersenari svìsari.

Par gaver na lejiferasion sol servìsio miłitare dei sitadini, dei òblighi spesìfeghi de cadaun, de łe càuze de ezension dal servìsio, core spetar i tenpi de l'antiga Gresa e de l'antiga Roma.

Talvolta, dal ponto de vizion antropołòzego, el zera considarà un rito de pasajo^[1].

Dati e statìsteghe canbia

In sto resunto i gnen reportai i dati rełasionai al servìsio miłitare in 195 Stati del mondo.^[2]^[3]^[4]^[5]

Paezi andove el ze oparativo el servìsio miłitare obligatòrio canbia

Armènia (2 ani)
Alzeria (12 mezi)
Àustria (6 mezi, o sanò 9 mezi de servìsio siviłe)
Azerbaijan (18 mezi)
Braziłe (1 an)
Canboza

(18 mezi)

Cołónbia (18 mezi)
Corea del Nord (sia par òmani sia par done, 5-8 ani inte l'Ezèrsito, 5-10 ani in Marina; 3-4 ani in aviasion. El ze seguio da un servìsio part-time obligatòrio finmente ai 40 ani)
Corea del Sud (21 mezi)
Costa d'Avòrio (18 mezi)
Cuba (2 ani)
Danemarca (4–12 mezi)
Ezito (1-3 ani)
Eritrea (18 mezi)
Estònia (8–11 mezi)
Finlàndia (6–12 mezi)
Zeorza (18 mezi)
Gresa (9-12 mezi)
Guatemała (1–2 ani)
Iran (18 mezi)
Israel (sia par ómani sia par done, el dura tre ani par i ómani, du par łe don; obligatòrio par ebrei e drusi, facoltativo par i arabi; i ze ezonarai prinsipalmente i pasifisti declarai e reconosesti e łe done fortemente oservanti)
Łàos (18 mezi)
Moldàvia (1 an)
Mèsego (1 an part time - 4 ore a ła setemana)
Mongołia (1 an)
Norveza (1 an, seguio da 4-5 perìodi indritativi)
Paraguai (1 an par l'Ezèrsito, 2 ani par ła Marina)
Rùsia (1 an)
Svèsia (9-11 mezi)
Svìsera (da 18 a 21 setemane, seguii da 6 corsi de repetision de 3 setemane (par i soldai) da far intrà i 21 e i 34 ani de età, o sanò inte un'ùgnoło perìodo de 10 mezi)
Taiłàndia (2 ani)
Tunizia (1 an)
Turchia (6 mezi par i laureai, 18 mezi par i no laureai)
Ucràina (1 an)
Uzbèkistan (1 an)

Paezi andove el ze in vigoria el servìsio miłitare vołontàrio canbia

Coscrision obligatòria solché inte in particułari sircostanse canbia

Bełize - coscrision solché se i vołontari i ze insufisenti; no ghe ze mai stada coscrision obligatòria.
Bołìvia - se manca el nùmaro anuałe de vołontari ła scata ła coscrision obligatòria.
Stati Unii de l'Amèrica - el servìsio el ze sta oparativo ma el Congreso dei Stati Unii el ga el podere de re-ativar ła coscrision.
Uruguai - l'inrołamento el ze vołontàrio inte i tenpi de paze, ma el goerno el ga l'autorità de poner in atuasion ła coscrision in cazo de emerjensa.
Itàłia - el servìsio miłitare inte i tenpi de paze el ze sospendesto e l’inrołamento el ze vołontàrio inte i tenpi de paze, ma el połe vegner restabiłio in cazo de guera o de crize internasionałe inte ła cuała el paeze el vegna coinvolzesto diretamente.